‌خبرنگار سیاسی شبکه آمریکایی سی‌ان‌بی‌‌سی درباره راه‌اندازی INSTEX گفت: چیزی که مشخص است این است که آمریکا آرام نمی‌نشیند و کاملا با دقت تمام مراحل اجرایی و عملیاتی شدن این ساز و کار را بررسی، رصد و نظارت می‌کند.

 آلیس تایدی خبر‌نگار حوزه سیاسی شبکه آمریکایی سی.‌ان.‌بی.سی است. وی مدت‌ها در حوزه سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سیاست خارجی آمریکا تحقیق و کار کرده‌ است.

تایدی در گفت‌و‌‌گو با ایلنا نظرات خود را درباره راه‌اندازی INSTEX مطرح کرد.

اروپا با ثبت «اینستکس» مقابل آمریکا ایستاد

 آلیس تایدی در مورد موفقیت ساز و کار مالی ایران و اروپا و تمایل اروپا به ادامه تجارت با ایران گفت: در واقع انگلیس، فرانسه و آلمان با راه‌اندازی سازوکاری، به شرکت‌های اروپایی برای ادامه تجارت با ایران مجوز دادند و با این کار در برابر تحریم‌های آمریکا ایستادگی و مقابله کردند.

اروپا مخالف خودرای بودن ترامپ برای خروج از برجام است

وی در پاسخ به این سوال که چرا اتحادیه اروپا به دنبال ادامه تجارت با ایران است، خاطرنشان کرد: اتحادیه اروپا مخالف خودرای بودن و تصمیم یک‌جانبه ترامپ برای خروج از برجام است. همینطور اروپا معتقد است که ایران تمام تعهدات خود به برجام را حفظ کرده و برنامه‌های هسته‌ای‌اش را محدود کرده‌ است. بنابراین طبیعی است که مایل باشد برجام حفظ شود و رابطه تجاری با ایران ادامه‌ یابد.

ترامپ معتقد بود برجام فقط منافع ایران را پوشش می‌دهد

خبر‌نگار شبکه سی.‌ان.‌بی.سی با تاکید بر اشتباه بودن تصمیم ترامپ برای خروج از برجام گفت: ترامپ با این کار می‌خواست با اوباما مخالفت کند و تنها هدفش این بود. از طرفی هم این توافق را فقط برای ایران یک قرارداد مثبت ارزیابی و فکر می‌کرد برجام تنها منافع ایران را پوشش می‌دهد.

وی ادامه داد: ترامپ با لغو برجام می‌خواست شرایط جدیدی را ایجاد کند، برای همین هم بعد از خروج از برجام تحریم‌های شدیدی علیه ایران وضع شد و به شرکت‌های مهم هشدار داد که ایران را ترک‌ کنند.

اروپا تضمین لازم را به کشورهایی بدهد که تجارت با ایران را انتخاب می‌کنند

این روزنامه‌نگار آمریکایی در خصوص هشدار کاخ سفید درباره مجازات‌هایی که در انتظار کشورهای اروپایی برای ادامه تجارت با ایران است، اظهار کرد: کشورهای اروپایی به دنبال این هستند که تضمین‌های لازم را به شرکت‌ها و کشورها بدهند و خیال آنها را از ادامه تجارت با ایران راحت کنند.

می‌توان به الحاق دیگر کشورها به اینستکس امیدوار بود

وی ادامه داد: اگر این تضمین صورت بگیرد، در این شرایط می‌توان امیدوار بود در آینده شرکت‌های دیگری به پویش INSTEX  ملحق شوند. متاسفانه تعداد زیادی از شرکت‌های اروپایی بعد از شروع دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران از ادامه فعالیت در این کشور منصرف شدند، حال باید دید که اجرایی شدن این ساز و کار چقدر به ادامه فعالیت این شرکت‌ها کمک خواهد کرد.

تایدی در پاسخ به این سوال که چرا سه کشور آلمان و فرانسه و انگلیس تمایل داشتند که علیرغم تحریم‌های آمریکا تجارت با ایران را از سر‌بگیرند، خاطرنشان کرد: این سه کشور جزو امضا کنندگان برجام بودند، بنابراین با توجه به پایبندی ایران به برجام، طبیعی بود که آنها برای دفاع از توافقی که امضا کردند، تمایل داشته‌ باشند به ادامه تجارت با ایران بپردازند.

«اینستکس» ساز و کار برای انتقال کالاهای انسانی و مواد غذایی است

می‌توان در آینده شاهد تضعیف تحریم‌ها بود

وی در پاسخ به این سوال که «اینستکس» چقدر می‌تواند به تهران برای غلبه بر تحریم‌ها کمک کند، اظهار کرد: در واقع این ساز و کار برای انتقال کالاهای انسانی و مواد غذایی است. اما چیزی که به نظر من مهم است این است که با راه‌اندازی این ساز و کار، اتحادیه اروپا در مقابل آمریکا ایستاده‌ است. پس می‌توان در آینده شاهد تضعیف تحریم‌ها بود.

اروپا در میان تنش ایران و آمریکا روزهای سختی را پشت سر گذاشت

تایدی خاطرنشان کرد: اتحادیه اروپا در ماه‌های گذشته به ویژه بعد از خروج آمریکا از برجام و اعمال دور جدید تحریم‌ها علیه تهران، روزهای سختی را پشت سر گذاشته است؛ چراکه باید التهاب روابط بین ایران و آمریکا را آرام کند.

آمریکا در مقابل اتحادیه اروپا آرام نمی‌نشیند

این روزنامه‌نگار آمریکایی در خصوص آینده روابط اتحادیه اروپا و آمریکا اظهار کرد: چیزی که مشخص است این است که آمریکا آرام نمی‌نشیند و کاملا با دقت تمام مراحل اجرایی و عملیاتی شدن این ساز و کار را بررسی، رصد و نظارت می‌کند.

تایدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به تهدیدهای کاخ سفید گفت: آمریکا بارها اعلام کرده‌ است کشورهایی که تجارت با ایران را انتخاب کنند، از تجارت با آمریکا باز می‌مانند اما نکته مهم این است که آمریکا تنها برای کاهش تجارت  کشورها با ایران تلاش می‌کند نه برای قطع آن.

پیش‌بینی آینده روابط ایران و جهان خیلی پیچیده‌ است

وی در ادامه به نقش ایران در موفقیت ساز و کار «اینستکس» اشاره‌ کرد و گفت: ایران بارها و بارها از اتحادیه اروپا خواسته تا به برجام متعهد باشد و به این توافق احترام بگذارد. رییس‌جمهور ایران و رییس سازمان انرژی اتمی ایران بارها برای تاخیر در اجرایی شدن این ساز و کار، اروپا را مورد نقد قرار داده‌اند.

این روزنامه‌نگار آمریکایی تاکید کرد: همه این‌ها در حالی است که اتحادیه اروپا اخیرا خود دست به اعمال تحریم‌های جدیدی علیه ایران زده‌ است. بنابراین شرایط برای پیش‌بینی آینده روابط ایران و جهان خیلی پیچیده‌ است. هیچ چیز قابل پیش‌بینی نیست و ما باید منتظر ادامه مسیر باشیم و ببینیم شرکت‌های مختلف تا چه حد با INSTEX همراه می‌شوند و واکنش ترامپ در آینده چه خواهد بود. این موضوعات مهم و حساس است.

هرچند این ابزار نشان از پایبندی اروپا به برجام و وعده‌های خود است اما نباید از کاستی‌های ساختاری آن غافل شد، همچنین راه اندازی قطعی آن نیز زمانبر است و این خود دلیلی است تا ایران به دنبال راه‌های دیگر برای اقتصاد خود باشد و از گذاشتن همه تخم مرغ‌ها این بار در سبد اینستکس و اتحادیه اروپا خودداری کند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا از همان کمپین مبارزاتی خود موضعی شفاف و روشن در قبال ایران و بویژه توافق برجام داشت که حاصل سال‌ها کش و قوس میان ایران و پنج کشور بزرگ جهان بود. او همواره این توافق را به زیان آمریکا می‌دانست و از همین روی پس از پیروزی نیز مواضع خود در این مورد را ادامه داد تا اینکه در اردیبهشت امسال رسما خروج آمریکا از برجام را اعلام و اعمال تحریم‌های اقتصادی جدید علیه ایران را در دستور کار قرار داد.

این تحریم‌ها در شرایطی اعمال می‌شد که اقتصاد ایران تازه در حال ترمیم آثار تحریم‌های پیش از برجام بود و بسیاری از شرکت‌های خارجی مانند توتال حاضر به سرمایه‌گذاری در خاک طلاخیز ایران شده بودند. بنابراین تحریم‌های جدید اقتصادی  که گویا با شدت بیشتر نسبت به تحریم‌های پیشین در دستور کار قرار دارد در دو مرحله اعمال شد که دور دوم آن از 13 آبان یا 4 نوامبر آغاز می‌شد که فروش نفت، مبادلات پولی و سیستم بانکی ایران را نشانه گرفته است.

این تحریم‌ها در شرایطی اتخاذ شد که اتحادیه اروپا از همان ابتدا پایبندی به این توافق را اعلام و حتی در برابر شریک راهبردی خود نیز ایستادگی کرد یا به عبارت دیگر برجام بستر اختلاف در ترانس آتلانتیک را فراهم کرد.

در این میان یکی از بخش‌های مهم و حیاتی که در تجارت مراودات بانکی و جابجایی‌های پول نقش کانونی دارد پیام رسان سوئیفت است که تحت تحریم آمریکا قرار گرفت تا امکان جابجایی پول برای بخش عمومی و خصوصی ایران را دچار مشکل کند. اما برای مقابله با تاثیرات این تحریم اتحادیه اروپا وعده  راه‌اندازی کانال مالی مستقل را داد که SPV نام داشت. البته راه اندازی SPV مشکلاتی مانند محل استقرار به دلیل ترس از مجازات آمریکا را داشت که با گذشت زمان این سیگنال  به ایران صادر می‌شد مبنی بر اینکه گویا اتحادیه اروپا در اجرای آن جدی نیست و به نوعی به دنبال خرید زمان است که این تاخیر موجبات نارضایتی ایران را فراهم کرد.

تا اینکه در روزهای اخیر راه‌اندازی ابزار پشتیبانی از تبادل مالی (اینستکس) به عنوان  نقطه عطفی در زنده ماندن برجام اعلام شد، این ابزار در نوع خود بی‌همتا است و مبادلات تجاری در زمینه های کالاهای اساسی مانند دارو و مواد غذایی را تسهیل می‌کند. این کانال در فرانسه و با مدیریت آلمان خواهد بود.

البته نباید غافل شد که اتحادیه اروپا نیز از این رهگذر به دنبال حداکثر کرد منافع خود است یعنی اروپا با محاسبه سود و زیان این تصمیم مبادرت به ایجاد آن کرده است.

جمشید عدالتیان در گفت‌وگو با ایلنا در مورد این کانال مالی گفت: این وظیفه‌ای بود که اروپا در قبال پایبندی ایران به برجام می باید انجام می داد، راه‌اندازی این کانال قدم مثبت  اما حداقلی است که می‌توان آن را تقویت کرد و به نظر می‌رسد که نیاز به پیوستن سایر کشورها به این کانال احساس می‌شود. برای نمونه هندوستانی که بدهکار ایران است می‌تواند در قبال خریدهای خود از اتحادیه اروپا مبلغ آن را به حساب ایران در این صندوق واریز کند.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر اگر این موضوع چندجانبه باشد و کشورهای دیگر خارج از اتحادیه اروپایی به آن ملحق شوند عملکرد موثرتری خواهد داشت اما نباید غافل شد که اتحادیه اروپا می‌تواند هر زمان که بخواهد برای فشار مضاعف روی ایران این کانال را مسدود کند بنابراین این ابزار می‌تواند به‌ عنوان تیغ دولبه باشد یعنی هم ابزاری برای تسهیل مراودات تجاری است و هم اهرم فشار در دست اروپا.

عدالتیان تاکید کرد:  باید علاوه بر کالاهای اساسی که محور این ابزار است نیاز وارداتی به  ماشین آلات از طریق آن برطرف شود و آن در گرو تقویت این سازوکار است. البته تداوم این کانال بستگی به حوادث سیاسی در آینده دارد و فعلا  اروپا می‌خواهد با استفاده از این کانال در برابر  نفوذ آمریکا ایستادگی کند بنابراین این تنها برای استفاده ایران نیست و می‌تواند برای هر کشوری که بعدا با امریکا اختلاف نظر دارد استفاده شود.

این کارشناس اقتصاد بین الملل تصریح کرد: به نوعی اتحادیه اروپا به دنبال تقویت خود و تضعیف دلار است و زمانی که اتحادیه اروپا با آمریکا زاویه داشته باشد می‌تواند از آن استفاده کند تا از سلطه دلار خارج شود، در کل خود اروپا به نوعی علاقه‌مند به داشتن چنین کانالی بود چه با ایران چه غیر ایران

اما برخی از اقتصاددانان با برشمردن نقاط ضعف آن تاکید داشتند که از تکیه بیش از اندازه به آن خودداری شود؛ یکی از این اقتصاددانان پروفسور محسن مسرت است.

مسرت در گفت‌وگو با ایلنا ضمن برشمردن نقاط ضعف این ابزار گفت: اتحادیه اروپا با این اقدام خود حداقل اثبات کرد که در اجرای وعده‌های خود به ایران کوشاست و حاضر است آمریکا را هم به چالش بکشد. لذا می‌توان این حرکت را در کل مثبت دانست، حتی اگر نقش سمبلیک آن پررنگ‌تر از نقش عملی آن برای حمایت از ایران باشد. لازم است به این واقعیت توجه داشته باشیم که اتحادیه اروپا برای اولین بار است که بطور علنی علیه سیاست‌های سلطه‌گرانه جهانی ایالات متحده مقابله می‌کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به نقاط ضعف این ابزار گفت: علیرغم این واقعیت‌ها نهاد تاسیس شده از ضعف‌های جدی نیز برخوردار است اول اینکه این نهاد از نظر حقوقی زیر چتر وزارت خانه‌های خارجی این سه کشور است و نه زیر چتر وزرات خانه‌های اقتصاد و یا مالی این کشورها؛ این امر نشان می‌دهد که مسئولین واقعی سیاست‌های اقتصادی این سه کشور از ترس آمریکا حاضر به قبول مسئولیت نبوده‌اند.

مسرت افزود: دوم اینکه به احتمال قوی فقط بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپائی که حجم معاملات‌شان با ایران بیشتر از حجم معاملات با آمریکا است تمایل به استفاده از این کانال مالی خواهند داشت و لذا راه برای معاملات کلان با شرکت‌های بزرگ اروپائی کماکان بسته است. سوم اینکه واردات نفت وگاز اتحادیه اروپا  از ایران فقط 5.2 درصد کل مصرف را تشکیل می‌دهد و این در حالیست که صادرات نفتی ایران به اروپا کمتر از 20 درصد کل صادرات نفت ایران می‌باشد. لذا حجم صادرات اتحادیه اروپا به ایران و کل تجارت اتحادیه اروپا با ایران محدود خواهد ماند.

این اقتصاددان تصریح کرد: اینکه چگونه اینستکس بتواند مایحتاج کالاهای وارداتی خود را از اتحادیه اروپا تامین کند تاکنون معلوم نشده است. نظر کارشناسان اروپائی برای حل این مشکل  پیوستن واردکننده‌گان کلان نفت ایران از جمله چین و هندوستان هم به اینستکس است که چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. این کشورها تاکنون تجارت خود با ایران را بصورت پایاپای سازمان دهی می‌کنند و کالاهای خود را در معاوضه با نفت به ایران صادر می‌کنند. لذا دلیلی ندارد که چین و هندوستان به نهاد مالی اتحادیه اروپا بپیوندند.

بنابراین می‌توان اینگونه استنباط کرد هرچند این ابزار نشان از پایبندی اروپا به برجام و وعده‌های خود است اما نباید از کاستی‌های ساختاری آن غافل شد، همچنین راه اندازی قطعی آن نیز زمانبر است و این خود دلیلی است تا ایران به دنبال راه‌های دیگر برای اقتصاد خود باشد و از گذاشتن همه تخم مرغ‌ها این بار در سبد اینستکس و اتحادیه اروپا خودداری کند.

از سویی به نظر می‌رسد که اروپا با این ابزار هم توانسته ایران را راضی کند، هم در آینده آن را کنترل کند و هم به آمریکای ترامپ نشان دهد که دارای استقلال رای و به دنبال تقویت خود و یورو در اقتصاد سیاسی بین الملل است.