تحریم افطاری روحانی؛ اقدامی موثر یا حرکتی ‘عوامفریبانه و سطحی’؟

فهرست مهمانانی که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، امسال به ضیافت افطاری مرسوم هرساله دعوت کرده، فهرست بلند بالایی است؛ از احمد ایراندوست، غول دوست‌داشتنی برره تا پرویز پرستویی که همین چند روز پیش در مراسم تشییع ناصر ملک‌مطیعی همه توجه‌ها را به خودش جلب کرد.

مهمانی افطار رئیس جمهور بر اساس یک رسم معهود و یک قرار نانوشته هرسال برگزار می‌شود، اما امسال برای اولین بار برخی از مدعوین، علنا و در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند که در این مراسم شرکت نمی‌کنند.

این افراد عکس دعوتنامه‌هایی که از ریاست‌جمهوری برایشان ارسال شده بود را به اشتراک گذاشتند، از هشتگ ما به افطاری نخواهیم رفت استفاده کردند و هرکدام توضیح و دلیلی برای نرفتنشان عنوان کردند.

مثلا مهناز افشار، بازیگر پرکاری که “آتش‌بس” یکی از مهمترین فیلمهای کارنامه او در سینماست و این روزها سریال “گلشیفته” را در شبکه سینمای خانگی دارد، یکی از این افراد است. او در اینستاگرام و توییتر خود عکس دعوتنامه‌اش را در کنار عکس آتنا دائمی، زندانی سیاسی منتشر کرد و نوشت:

“با تشکر از دعوت حضرتعالی از شما می‌خواهم به جای من آتنا دائمی فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی را که به تازگی در زندان قرچک ورامین ۳۰ ساله شده و اکنون در زندان اوین به سر می‌برد را دعوت کنید. او جنایتکار نیست فقط برای حقوق انسان‌ها در این سرزمین تلاش کرده”.

آناهیتا همتی، بازیگر تئاتر و سینما و تلویزیون که این روزها تئاتر “شلیک به تئاتر شهر” را بر صحنه دارد در صفحه اینستاگرامش با اشاره به فقر و سفره خالی مردم و وضعیت استان سیستان و بلوچستان نوشت:

“آقای رئیس‌جمهور من به افطاری شما نخواهم آمد….سفره ما مردم ایران روز به روز خالی تر میشود… بیماری و فقر در استان های سیستان و بلوچستان روز به روز بیشتر میشود…. وضعیت زلزله زده ها، سالهای سال به همین منوال باقی مانده است (زلزله بم و حالا کرمانشاه) آب و هوایی که در بیشتر استان ها غبار آلوده است و هموطنان کوردمان روزی نیست که عذاب نکشند، کوله برانی که با شلیک کشته میشوند. حتی اسب هایشان تیرباران میشوند. وضعیت زنان در هر حوزه ای که فکرش رو بکنید، روز به روز اسفبار تر میشود….‌وضعیت اسید پاشی و قوانین عقب افتاده درست نشده…‌بیماریهایی که خانواده ها برای پول دارو به هر جایی التماس میکنن و حاضرن تن به فروختن اعضای بدن خود بدهند… هنرمندانی که ممنوع هستند، هنری که سانسور میشود، آدم هایی که حذف میشوند. سرپنجه آهنینی گلویمان را سالهاست که سخت میفشارد، در حال خفه شدنیم .واقعا در چنین شرایطی که من و مردم با فقر دست و پنجه نرم‌ میکنیم، در حالیکه کوچکترین اعتراضی هم سرکوب میشود ، برای خودم حضور در چنین مکانی را جایز نمیدانم.”

“ضمن سپاس از دعوت حضرتعالى به عرض میرساند که با توجه به شرایط بد اقتصادى و روحى مردم کشورمان باور این حقیر بر این استوار است که چنین گرد هم آیى هایى که مستلزم صرف هزینه هاى زیاد است (و تعدادشان هم کم نیست) شاید حداقل از نگاه بنده و تعدادى از همکارانم چندان ضرورى نباشد. نیک میدانم که هدف شما از این مهمانى افطار شنیدن حرف ها و بیان مشکلات جامعه هنرى از زبان آنهاست. اما تجربه چند سال اخیر نشان داده که شما حتى بیش از ما به این مشکلات واقفید و آنها را به بهانه هاى مختلف بیان میدارید. اما ظاهرا ما باید فقط دلخوش باشیم که شما در کنار ما هستید و این مشکلات را میدانید و میگویید. چرا که ظاهرا شما هم دنبال گوش شنوایى هستید که مشکلات را حل کند و از این نظر دقیقا مانند مایید. درخواستهاى ما و سایر اقشار مردم اینروزها چندان تفاوتى با هم ندارد. همه در یک کشتى هستیم و چشم امید به شجاعت و عمل گرایى ناخدا بسته ایم. باشد که به صخره نا امیدى برنخوریم که سخت ترین صخره ها است. در پایان اضافه میکنیم که شاید اگر شما رییس جمهور نبودید اکنون همین امکان براى ابراز نظر نیز فیلتر شده بود و همین کوچک هم نتیجه راى به شماست.اینها را درک میکنیم و ممنونیم اما شما هم ما را درک کنید.”

پرستو گلستانی، بازیگر سینما و تلویزیون که حضورش در دهه هفتاد شمسی پررنگتر بود در سریال‌هایی مانند همسران عطر گل یاس و پدر سالار و فیلمهایی مانند همسر و مجنون حضور داشته است در اینستاگرامش آورده:

“وقتی مردم ما به سختی زندگی میکنند و حتی دسته ای از مردم سفره سحریشان خالی است ؛این افطاری ها از گلویم پایین نمیرود، پس نخواهم آمد .دور هم میل بفرمایید ،شاید کمی هم در دلتان هنگام اذان به فکر افطاری دردمندان افتادید.”

اما در برابر این رد دعوت‌ها متنی از آزاده نامداری، مجری صدا و سیما، در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود. خانم نامداری که ابتدا به دلیل زندگی مشترک و بعد جدایی‌اش از فرزاد حسنی، مجری دیگر صدا و سیما و سپس در مرداد ۹۶ بار دیگر به دلیل انتشار عکس‌های بدون حجابش در سوئیس، در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های زیادی را برانگیخت، با این اقدام بعضی از هنرمندان مخالف است و با اشاره به دردهای آشکار و پنهان آقای روحانی از “سطحی‌نگری و عوامفریبی”برخی هنرمندان گلایه کرده و نوشته:

“به نظرم خیلی چیزهارو باید گفت، چون ما هرکدوممون به عنوان یه شهروند مسئولیم، غرض اینکه امروز درصفحه برخی دوستان هنرمندم دیدم که دعوت افطار رئیس جمهور رو رد کرد بودن، با دلایلی مثل مشکلات معیشتی مردم و یا عمل نکردن به وعده‌های رئیس جمهور قبول دارم ما مطالباتی داریم که به سرانجام نرسیده وهمه ما درد مردم رو میفهمیم ما هم از مردمیم ما هم درد میکشیم و میدونیم با اتفاقات جهانی سال بحرانی رو درپیش داریم. آیا دراین بحران باید کنار هم بایستیم تا بحران رو طی کنیم یا دائما حرف از یأس و نشدن بزنیم؟ به این فکر کردین با این کار چه کسانی رو درداخل و خارج کشور خوشحال میکنیم؟ آیا ما دنبال ازهم گسیختگی هستیم؟ آیا اسم این کار سطحی نگری نیست؟ شما از دردهای آشکار و پنهان رئیس جمهور بی خبرید؟ ازاین همه تلاش برای ماندن دربرجام، آیا حقشونه با این رفتارهای سطحی خستگی رو به تنشون بذاریم؟مردم چشمشون به هنرمنداشونه. من کارمند جایی نیستم، ارتباطی هم با دولت محترم ندارم اما به عنوان یه شهروند تا پایان دوره دوم آقای روحانی از رأیم دفاع میکنم. چندپاره شدن،از هم گسیختگی حق مانیست، ما ایرانی هستیم و کشورمون رو دوست داریم.”

رد دعوت مهمانی افطار آقای روحانی از سوی برخی هنرمندان دولت را به واکنش واداشت. به گزارش رسانه‌های ایران محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت در این مورد گفته است: “ما تمام تلاش‌مان را کردیم که مشکلات کشور حل شود. چه کاری را دولت انجام نداده است؟ چه کسی دوست دارد که سفره مردم پربارتر نباشد؟ به ما بگویند چه کاری را باید انجام می دادیم که انجام ندادیم؟ او همچنین این سوال را مطرح کرده است که آیا سفره های مردم اردیبهشت ماه پارسال رنگین تر بود و امسال خالی تر شده است؟”

یکی از دلایلی که منتقدان به این تحریم مهمانی افطاری می‌آورند هم کمابیش حاوی همین مفهوم است. آنها می‌گویند چرا مردم را به شرکت در انتخابات و انتخاب آقای روحانی تشویق کردید و حالا به گونه‌ای غیر موثر عقب‌نشینی می‌کنید؟ این افراد ضمن اشاره به استفاده دولت آقای روحانی از حمایت هنرمندان در کمپین انتخاباتی‌اش می‌گویند، چیزی که شما امروز اعلام می‌کنید همان چیزی است که ما زمان انتخابات پیش‌بینی می‌کردیم.

در این میان برخی اصولگرایان منتقد دولت آقای روحانی هم با استفاده از موقعیت پیش‌آمده اینطور نتیجه‌گیری می‌کنند که این دولت به قدر بد عمل کرده که حمایت حامیان هنرمندش را هم از دست داده است. اما تنها اینها نیست، مخالفان دلایل دیگری هم می‌آورند.

دسته‌ای دیگر هم هستند که با محقق نشدن برخی وعده‌های رئیس‌جمهور موافقند، با خالی‎تر شدن سفره مردم موافقند، با فقری که دامنگیر بسیاری از مردم شده موافقند اما معتقدند این راه اعتراض، راه درستی نیست و دیوار دولت در حال حاضر کوتاه‌ترین دیوار است.

بعضی منتقدان تحریم برخی از ناهنجاری‌ها را نتیجه عملکرد نهادهای دیگر مانند قوه قضاییه می‌دانند و می‌گویند بعضی کارها در حیطه مسئولیت و توانایی رئیس‌جمهور نیست. برخی هم می‌گویند با وجود مشکلاتی که جامعه ایران امروز با آنها مواجه است، حضور بهتر از عدم حضور است و بهتر آن است که حرف‌ها زده شود. آنها می‌گویند ایجاد کردن چنین حبابی به نفع هیچ‌کس نیست، چون خاموش ماندن، گفتگو نکردن و بسنده کردن به متن‌هایی شبیه متن‌هایی که برخی از هنرمندان در صفحات خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند راه به جایی نمی‌برد و اگر هنرمندان منتقد فکر می‌کنند با رفتن به این مهمانی گره‌ای باز نمی‌شود، با نرفتن هم گره‌ای باز نخواهد شد.

اما موافقان هنرمندان تحریم کننده این واکنش را عملی مثبت در راستای مسئولیت‌پذیری آنها می‌دانند و می‌گویند آنها آنقدر جسارت داشته‌اند که زمان انتخابات، از گزینه برتر حمایت کنند و حالا که برخی خواسته‌یشان محقق نشده، مطالبات خود را به این شیوه که موثر و پرسروصداست، پی‌گیری کنند. موافقان می‌گویند این راهی است برای این‌که مردم و حکومت هردو متوجه نارضایتی موجود در جامعه بشوند و بدانند که هنرمندان هم از این موج نارضایتی مستثنی نیستند.