مشروح گفت‌وگوی مفصل رجب طیب اردوغان با شبکه العربیة

گفت‌وگو با اردوغان در قالب برنامه “مع ترکی الدخیل” که توسط همکارمان مدیر شبکه العربیه انجام شد و رئیس‌جمهوری ترکیه به سوالات مطرح شده پاسخ داد، او تاکید کرد ترکیه به همکاری کشورهای خلیج برای ریشه‌کن کردن تروریسم در منطقه احتیاج دارد. اردوغان با اشاره به حضور گروه حزب‌الله در سوریه، از ایران نیز خواست اگر واقعا با خونریزی و کشتار در سوریه مخالف است، دوشادوش دیگر کشورهای منطقه با تروریسم مبارزه کند.

مشروح گفتگوی ترکی الدخیل و رجب طیب اردوغان به شرح ذیل است:

جناب آقای رئیس‌جمهور، دیدار شما از پادشاهی سعودی، در چهارچوب سفر به کشورهای خلیج، از جمله بحرین و قطر است. این سفر چه اهدافی دارد و مهم‌ترین دستاوردهای آن چه بوده‌اند؟

این دور از سفرها که شامل پادشاهی بحرین سعودی، پادشاهی عربی سعودی و دولت قطر است، بدون شک با هدف ارتقاء روابط دو جانبه در بالاترین سطح، با این کشورهای دوست و بررسی امکان همکاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف است و ما باور داریم که این دور از سفرها، پرثمر خواهد بود.

سفر به پادشاهی بحرین به عنوان اولین ایستگاه این دور از سفرها بسیار ثمربخش بود و سپس به پادشاهی عربی سعودی آمدیم و برنامه‌های در این جا نیز کاملا پر ثمر بود . پس از آن به دولت قطر خواهیم رفت تا این دور از سفرها را از ناحیه سیاسی نیز تکمیل کنیم.

ترکیه با تروریسمی روبه‌روست که چندین بار ضرباتی را متوجه این کشور کرد. چه کسی در پشت صحنه این تروریسم قرار دارد و چرا در این زمان خاص؟

در واقع آنگونه که شما نیز می‌دانید، مبارزه با تروریسم در منطقه جریان دارد و تروریسم کشورهای منطقه و در درجه اول ترکیه را هدف قرار داده است.

شما می‌دانید که ترکیه 911 کیلومتر با سوریه و 360 کیلومتر با عراق مرز مشترک داد. رژیم بشار اسد دست به کشتار شهروندان بی‌گناه زد و اگر چه رقم اعلام شده، 600 هزار است، لیکن من می‌گویم این رقم بیشتر از این چیز است و به حدود یک میلیون می‌رسد. اسد بمب‌های بشکه‌ای و همه انواع اسلحه از تانک گرفته تا توپخانه را به کار گرفت و تمدن و اماکن تاریخی را تخریب کرد. او این کار وحشیانه را بدون ذره‌ای تردید انجام داد و انجام می‌دهد. ما در گذشته روابط خوبی با اسد حتی در سطح خانوادگی داشتیم، لیکن به محض اینکه ستم او مشخص شد و اگر کسی ستم کند، نمی‌توان رابطه با او را ادامه داد. روابط ما نیز با اسد قاتل جنایتکار نمی‌تواند به مانند گذشته باشد.

نباید فراموش کرد که رضایت دادن به ستم، خود ستم است و کسی که به ستم راضی باشد، همانند آن است که خود مانند ستمکاران رفتار کرده باشد.

بدون در نظر گرفتن منبع ظلم، هر کسی و یا هر دولتی، اگر ستمکاران را حمایت کند، از آنها به شمار می‌رود و این شیوه نگاه ما به موضوع است.

همه هم‌وغم ما باید تلاش برای برقراری آتش‌بس و توقف خونریزی باشد و ما برای تحقق این هدف با روسیه در تماس بودیم و توانستیم تا حدودی به این هدف برسیم. شما می‌دانید که ما در شهر آستانه چنین کردیم و شهروندان سوری را از شرق حلب خارج کرده و به ادلب منتقل کردیم.

از یاد نبرید که ما خدمات و امکاناتی در اختیار سوری‌ها قرار دادیم و وظیفه خود را در مقابل آنها در زمینه تامین غذا و دارو و غیره انجام دادیم. ما به حمایت از ملت سوریه ادامه خواهیم داد و نمی‌توانیم آنها را به حال خود رها کنیم.

از یاد نبرید که یک سازمان تروریستی به نام داعش در منطقه وجود دارد و ما بر علیه این سازمان تروریستی نیز مبارزه می‌کنیم.

از چه زمانی ما مبارزه جدی خود با این سازمان را آغاز کردیم؟ از زمانی که شهروندان بی‌گناه ترک را که در یک جشن در شهر غازی عنتاب شرکت داشتند با یک هجوم انتحاری مورد حمله قرار داد. ما پس از آن تصمیم خود را گرفتیم و مستقیما به جرابلس رفتیم و نیروهایمان و همچنین ارتش آزاد را تقویت کردیم.

از یاد نبریم که داعش تنها سازمان موجود نیست، بلکه ما در چند جبهه با تروریسم می‌جنگیدیم؛ سازمان‌های PYD و YPG از این جمله‌اند. ما داعش را از الراعی بیرون راندیم و سپس به دابق رفتیم و علیرغم اینکه آنجا با اندکی مقاومت مواجه شدیم، لیکن دابق را نیز پاکسازی کردیم. اینک نیز نبرد شدیدی در شهر الباب داریم، به ویژه اینکه عملیات “سپر فرات” کماکان ادامه دارد و گمان می‌کنم در روزهای آینده به زودی پاکسازی شهر الباب به سرانجام برسد. ما پس از آن به منبج خواهیم رفت، زیرا که منبج به عرب‌ها تعلق دارد. اینک نیروهای PYD و YPG در آنجا مستقر شده‌اند و باید منطقه را از وجود این تروریست‌ها پاکسازی کرد. ما نگرانیمان را به دولت اوباما و دولت فعلی منتقل کرده‌ایم. اینک گام‌هایی در حال برداشته شدن است و شهر الرقه به عنوان هدف بعدی انتخاب شده است.

آنگونه که می‌دانید الرقه، پایگاه اساسی داعش به شمار می‌رود و ما به عنوان نیروهای ائتلاف باید به این هدف دست یابیم. من به دونالد ترامپ و دیگر نمایندگان گفتم اگر بتوانیم رقه را از وجود داعش پاک کنیم، می‌توانیم آن را به ساکنان اصلی‌اش که برادران عرب ما هستند تحویل داده و اینگونه به مرحله جدیدی از مسیر برقراری ثبات دست یابیم. ما در این مرحله به حمایت جدی دولت‌های خلیج و در راس آنها پادشاهی عربی سعودی نیازمندیم.

چرا این را می‌گویم” از یاد نبریم که یک بحران انسانی بزرگ در قالب پناهجویان وجود دارد. این پناهجوها کجا هستند؟ ما اینک بیشترین مقدار ممکن از آنها را پناه داده‌ایم. 2.8 میلیون پناهجوی سوری در اردوگاه‌ها و شهرهای مختلف ما حضور دارند. ما می‌گوییم باید یک منطقه امن و خالی از تروریسم ما بین جرابلس و الراعی ایجاد کرد. ما این منطقه را پرواز ممنوع اعلام خواهیم کرد و برنامه‌های آموزش و حمایت نیروهای محلی سوریه را ادامه خواهیم داد. من این موضوع را با برادران سعودی‌ام و همچنین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها مطرح کرده‌ام. می‌توانیم پروژه‌های ساخت مسکن و ساخت شهرک‌ها و سکونتگاه‌ها را آغاز کنیم تا پناهجویان بتوانند به سرزمینشان برگشته و در این خانه‌ها زندگی کنند. اینگونه می‌توانیم گام مهمی در مسیر برقرای ثبات که آرزوی اصلی ماست، برداشته باشیم.

شما درباره داعش سخن گفتید. برخی بر این باورند که داعش ساخته دست حکومت‌هاست. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری چه نظری در این‌باره دارد؟ آیا شما واقعا داعش را ساخته دست حکومت‌ها می‌دانید؟

ابتدا باید بر روی یک نکته تاکید کرد. این سازمان، یک سازمان تروریستی است که ارتباطی با اسلام ندارد. از زمان جدا شدن این سازمان از سازمان تروریستی القاعده چنین باوری داشتم. من گفته‌ام که این سازمان نمی‌تواند چیزی جز یک سازمان تروریستی باشد؛ سازمانی که هیچ ارتباطی به اسلام ندارد و کارهایش به هیچ وجه با اسلام در ارتباط نیست.

این سازمان تعدادی زیادی از افراد به قتل رسانده، اموالشان را غارت کرده و با آنها جنگید. این سازمان، پای سازمان‌های تروریستی دیگری را که می‌خواستند توانشان را ثابت کنند، به منطقه باز کرد.

آنگونه که می‌دانید، القاعده نیز یک سازمان تروریستی بود. داعش نیز یک سازمان تروریستی است و نمی‌تواند دوام بیاورد، چرا؟ زیرا که ستم می‌کند و این ستم خود دلیلی برای از بین‌رفتنش خواهد شد.‌

داعش این روزها در سوریه، روزهای واپسین حیاتش را طی می‌کند و نمی‌تواند بیش از این دوام بیاورد و ما نیز مصمم به مبارزه با داعش هستیم. من باور دارم که نیروهای ائتلاف نیز چنین تصمیمی دارند و همچنین کشورهای منطقه و در راس آنها پادشاهی عربی سعودی. اگر ما به مبارزه مشترک با تروریسم در منطقه اقدام نکنیم این سازمان‌های تروریستی بلای جان ما در دیگر مناطق، دیگر شهرهای خلیج، ترکیه و کشورهای دیگر خواهند شد.

ما برنامه وسیعی در ترکیه آغاز کرده‌ایم. ما هر کسی که گمان رود با داعش در ارتباط است را دستگیر می‌کنیم و مانع پیوستن 40 هزار نفر به القاعده شده‌ایم. پیش از آمدن من به اینجا، نیروهای امنیتی ترکیه بیش از هزار داعشی را دستگیر کرده‌اند و اگر به شکل جدی به مبارزه با تروریسم ادامه ندهیم، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد. من باور دارم اگر با عزم جدید به این موضوع ادامه ندهیم امکان برآورده کردن خواست و تحقق رویای ملت سوریه را نخواهیم داشت و ما باید برای برآورده کردن آرزوهای ملتمان به دور از فرقه‌گرایی تلاش کنیم.

بسیار عالی، لیکن می‌پرسم آیا ممکن است که حکومت‌های در پس سازمان داعش ایستاده باشند؟

بلی. سازمان داعش از سوی جامعه‌ای جهانی حمایت می‌شود و برخی حامیان مالی قدرتمند از داعش حمایت می‌کنند. البته این موضوع مختص تنها داعش نیست؛ بوکو حرام، سازمان الشباب و القاعده نیز این چنین هستند.

آیا می‌توان از حامیان این گروه‌ها نام برد؟

گمان می‌کنم کار اشتباهی است که انگشت اتهام را به سمت کسی گرفت، آنها خودشان خوب می‌دانند. ما می‌دانیم که برخی دولت‌ها در پس این سازمان‌های تروریستی ایستاده‌اند و می‌خواهند منطقه ما را نه تنها از داخل جهان اسلام که از خارج آن نیز چندپاره کنند. به تسلحیات این سازمان‌های تروریستی نگاه کنید. این اسلحه ساخت کشورهای اسلامی نیست و کشورهای اسلامی چنین سلاحی تولید نمی‌کنند. بسیاری از تسلیحاتی که در دست تروریست‌هاست، ساخت غرب است. این سازمان‌های تروریستی، با این سلاح فعالیت تروریستی می‌کنند و این سلاح علاوه بر داعش در اختیار PYD و YPG نیز است. این سلاح‌ها در کشورهای غربی یافت می‌شوند.

تنها در زمینه تسلیحات می‌گویم که این سازمان‌های تروریستی اسلحه‌های ساخت آمریکا، فرانسه، آلمان و غرب را در اختیار دارند. همیشه در دیدارهایم با مسئولان غربی، به آنها گفته‌ام که اینها مسلمانان را به وسیله تسلحیات شما مورد هدف قرار داده و می‌کشند، لیکن آنها همیشه دلایل دیگری ذکر می‌کنند.

در پی کودتای نافرجام در ترکیه، آنکار دست به اقدامات خارجی متعددی زد از قبیل نزدیکی به روسیه و ایران، و تقویت روابط با اسرائیل. آیا این پیامی به کشورهای عربی همجوار است؟

ما به خواست خداوند و با همراهی ملت صادق و مقاوم ترکیه و تقدیم 248 شهید، بر کودتای نافرجام فائق آمدیم. ما ناگهان با یک سازمان تروریستی مجازی از نوع و نسل جدید مواجه شدیم. این سازمان تروریستی بیش از 40 سال منتظر بود و ناگهان سر بر آورد. رهبر این سازمان به ایالات متحده آمریکا رفت و از آنجا آغاز به هدایت این سازمان و فعالیت‌هایش در قالب موسسات خیریه و آموزشی و تجاری در 170 کشور مختلف در جهان کرد. این سازمان توان مالی دارد و در پادشاهی سعودی نیز فعالیت می‌کرد. خدای را سپاس برادرانمان در سعودی به وظیفه خود عمل کرده و مانع این سازمان شدند. لیکن می‌بینیم که آنها می‌کوشند در برای بقا و نفوذ در سایر کشورها تلاش کنند. بسیار مهم است که برادران عرب ما، در قبال این سازمان هوشیار باشند. چرا؟ زیرا که آنها کار آموزشی می‌کنند و فرزندان مقامات و مسئولان عالی‌رتبه را آموزش می‌دهند و می‌خواهند که آنها پس از بزرگ شدن، پست‌های دولت را در اختیار گیرند. این کاری است که آنها در ترکیه کردند.

این سازمان در آمریکا، 500 میلیون دلار از طریق مدارس “چارتر” کسب می‌کند. آنها این کمک‌های دولتی را دریافت می‌کنند، لیکن به عنوان یک موسسه مستقل اداره می‌شوند. ما منابع مالی این سازمان را قطع کردیم و آنها شروع به واکنش نشان دادن علیه ما و نبرد با ما شدند.

چرا؟ زیرا که این سازمان از طریق موسسه‌هایش مبالغ بسیار هنگفتی درآمد داشت و ما آن را قطع کردیم. گمان کنم به خواست خداوند، با همکاری کشورهای خلیج می‌توانیم به شکل بهتری در این زمینه موفق باشیم. می‌دانید که ترکیه ریاست فعلی سازمان همکاری اسلامی را بر عهده دارد و پادشاهی بحرین ریاست دوره‌ای شورای همکاری کشورهای عربی خلیج را. اعتقاد دارم که می‌توان با بهره گرفتن از این فرصت و همکاری می‌توان به نتایج خوبی در زمینه مبارزه با تروریسم دست یافت و اگر به خواست خداوند این هدف محقق شود، منطقه ما امنیت خواهد داشت.

پس از کودتای نافرجام به شکل ویژه‌ای به روسیه نزدیک شدید، در حالی که پیش از این با مسکو اختلافات علنی داشتید. همچنین روابطتان را با اسرائیل و ایران از سر گرفتید. چه هدفی را از روابط با روسیه، ایران و اسرائیل دنبال می‌کنید؟

باید به وضوح گفت که روابط ما با روسیه، به ویژه در بخش تجاری قبل از بحران پیش‌آمده، بسیار خوب بود و حجم تجارت فیمابین به 38 میلیارد دلار رسید. ما مقدار زیادی انرژی در قالب گاز طبیعی و نفت را از روسیه وارد می‌کنیم. ترکیه در بین مشتریان گاز و نفت روسیه جایگاه اول را داشت. اینک ما یک پروژه تحت عنوان “جریان آبی” داریم که از طریق آن گاز طبیعی روسیه به اروپا می‌رسد.

لیکن در حادثه‌ای که نمی‌خواستیم رخ داد، پس از بررسی دریافتیم که خلبان‌های وابسته به سازمان تروریستی گولن، در ایجاد این بحران و ساقط کردن هواپیمای روسی نقش داشتند. ما اینک فکر می‌کنیم آیا این حادثه برای برهم زدن روابط ترکیه و روسیه بود و ما از آن خبر نداشتیم؟

پس از بهبود روابط روسیه و ترکیه برخی نگران شده‌اند، لیکن روابط مستحکم بین دو کشور برای آینده منطقه و ثبات آن بسیار مهم است، زیرا گام‌ها و کارهای بسیاری وجود دارد که باید برداشته شوند. در راس این کارها بحث و گفت‌وگو و هماهنگی با طرف روسی درباره موضع آنها در سوریه است. برداشتن یک گام مشترک در این زمینه برای ثبات منطقه بسیار مهم است. در خلال تماس‌ها و گفت‌وگوهایم با پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه دائما در این زمینه مشورت کرده و در این چهارچوب گام بر‌می‌داریم.

در کنار همه اینها، متاسفانه منطقه جولانگاه سازمان‌های تروریستی شد. PYD که در واقع در راستای PKK است، بخشی از خاک سوریه را به عنوان دولت خود اعلام کرد و این موضوعی است که ما هیچگاه آن را نخواهیم پذیرفت و از ابتدا نیز گفته بودیم اجازه تاسیس دولت کُرد در شمال سوریه را نخواهیم داد و هر تلاشی در این زمینه با واکنش ترکیه مواجه خواهد شد و هر کس چنین قصدی داشته باشد، بهای گرانی برای آن خواهد پرداخت. لذا PYD هیچ گامی در این زمینه نمی‌تواند بردارد. YPG یک سازمان مسلح درنده‌خوی دیگر است. همه این سازمان‌ها ترکیه را تهدید می‌کنند، لیکن موضع ما در قبال آنها واضح است و کاری خواهیم کرد که بهای سنگینی بپردازند.

با هر کشوری که اسلحه ساخت آن کشور را در دستان این سازمان‌های تروریستی بیابیم، آن را به عنوان حامی این سازمان‌ها برخواهیم شمرد. برخی سربازان این کشورها را نیز دیده‌ایم که در داخل این سازمان‌ها عکس گرفته‌اند. ما به مقامات رسمی و نیروهای اطلاعاتی و امنیتی در آن کشورها خبر داده‌ و گفته‌ایم که شما می‌گویید با این سازمان تروریستی ارتباطی ندارید لیکن تصاویر نیروهایتان و اسحله ساخت کشورهایتان نزد این سازمان‌هاست و سیاست‌مداران و فرماندهان نظامی از کشورتان آنها را ملاقات می‌کنند.

سازمان تروریستی حزب‌الله نیز در سوریه حضور دارد و ما اطلاعاتی داریم و اگر ایران می‌گوید که با کشتارها در سوریه مخالف است و در آنها دستی ندارد باید با ما همکاری کرده تا دوشادوش یکدیگر خونریزی‌ها در سوریه را متوقف کنیم. به همین دلیل ما خطاب به همه طرف‌ها این را گفته‌ایم. ما نشست آستانه را با چند کشور مرتبط برگزار کردیم و مرحله اول این نشست‌ها، برقراری آتش‌بس در سوریه بود. ما می‌خواهیم این مراحل تا نشست ژنو که با حضور کشورهای خلیج برگزار می‌شود، ادامه پیدا کند. ما خواهان برقراری آتش‌بس کامل برای متوقف کردن خونریزی‌ها در عراق و سوریه هستیم.

آیا شما بر این باورید که تنش در روابط روسیه و ترکیه به دلیل نفوذ سازمان گولن در ارتش ترکیه بود؟

آری.

با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، طرح ممنوعیت اخوان المسلمین از سوی واشنگتن طرفداران بیشتری در دولت ترامپ پیدا کرده است. شما چگونه به این اقدام نگاه می‌کنید؟ بالطبع به عنوان یک گروه تروریستی رده‌بندی خواهد شد… مانند کاری که بسیاری از دولت‌های خلیج کردند؟

من دائما صراحت و صادقانه سخن گفتن درباره چیزی که در سینه دارم را دوست داشتم. می‌خواهم بگویم که تصمیم دونالد ترامپ برای منع ورود شهروندان هفت کشور به خاک آمریکا، یک تصمیم اشتباه بود و انتظار آن را نداشتیم، زیرا که افراد حق دارند آزادانه سفر کنند و این یک موضوع طبیعی است. برخی از این افراد شهروندان آمریکایی هستند و تابعیت آمریکا دارند، لذا تحت تاثیر این تصمیم قرار دادن آنها و قانونی کردن این منع، یک اشتباه بزرگ بود. می‌دانید که برخی مقامات قضایی برای دفاع از حقوق شهروندان این هفت کشور، گام‌هایی برداشته‌اند.

اینک و در کشورهای خلیج و در پادشاهی عربی سعودی، اگر بتوانیم برای اتحاد و همبستگی گامی برداریم، می‌توانیم بسیاری از مشکلات را حل کنیم. موضوع در ابتدا به اتحاد بستگی دارد. باید بتوانیم این اتحاد مثبت را ادامه دهیم. چندی پیش با دونالد ترامپ تلفنی صحبت کردم و گمان کنم به زودی با هم دیدار خواهیم کرد. ما دو کشور عضو ناتو هستیم و می‌توانیم درباره خیلی از موضوعات مهم بحث و تبادل نظر کنیم. از یاد نبریم که همکاری‌های استراتژیکی میان آمریکا و ترکیه وجود دارد و می‌توانیم گام‌های ضروری درباره این همکاری و شراکت استراتژیک برداریم. این گام‌ها در زمینه‌های مختلف نظامی، سیاسی و اقتصادی خواهد بود. ما نیز خواهان برداشتن این گام‌ها با دونالد ترامپ هستیم و این موضوع را در تماس تلفنی‌ام با ترامپ به اطلاع او رسانده‌ام و از او همین سخنان و خواست‌های متقابل را شنیدم. ما همچنین نمی‌توانیم موضعی که مسلمانان را در جهان نادیده بگیرد و یا با آنها از بالا رفتار کند بپذیریم. هر فردی در جهان حق سفر و استفاده از آزادی جابه‌جایی را دارد و اگر برخی را از این حق محروم کنیم، خطای بزرگی کرده و حقوق آنها را نادیده گرفته‌ایم و این موضوعی است که نمی‌توانم آن را بپذیرم.

من دقیقا درباره ممنوعیت اخوان المسلمین سخن می‌گویم، درباره خواست واشنگتن برای افزودن اخوان المسلمین در فهرست گروه‌های ممنوعه و تروریستی.

من شخصا اخوان المسلمین را یک گروه تروریستی نمی‌دانم، زیرا که آنها یک گروه مسلح نیستند، بلکه یک سازمان فکری هستند و اینک نیز چندپاره شده و همانگونه که می‌دانید در نقاط مختلف پراکنده شده‌اند. من تا کنون هیچ فعالیت مسلحی از اخوان المسلمین ندیده‌ام و اگر هر فعالیت مسلحی از آنها ببینم، دیدگاهم درباره آنها به مانند سازمان تروریستی خواهد بود. اخوان المسلمین یک گروه فکری است که هیچ عمل مسلحی انجام نداده است. آنها یک تشکل، سازمان وقف و یا موسسه فکری هستند و اگر با آنها به مانند گروه‌های تروریستی رفتار شود، به نظرم صحیح نیست. ما نیز گروه‌ها و تشکل‌های فکری داریم که آزادانه فعالیت می‌کنند و اگر به تروریسم متوسل شده و دست به سلاح ببرند، با آنها به مانند سازمان‌های تروریستی مقابله خواهیم کرد.

در همه کشورهایی که به آنها سفر می‌کنید و به ویژه دوستان و همسایگانتان در کشورهای مختلف، درخواست می‌کنید که افراد سازمان گولن به ترکیه تحویل داده شوند. آیا با درخواست تسلیم رهبران اخوان المسلمین که در ترکیه حضور دارند، نیز آنگونه رفتار می‌کنید؟

ما گاه و بیگاه چنین درخواست‌هایی دریافت می‌کنیم؛ لیکن یک سوال مطرح می‌کنیم: آیا آنها یک سازمان تروریستی هستند؟ آیا آنها که درخواست تسلیمشان را دارید، در یک عملیات تروریستی یا مسلحانه دست داشته‌اند؟ در مقابل ما استرداد چه کسانی را درخواست کرده‌ایم؟ ما تنها کسانی را می‌خواهیم که با هدف ویرانی ترکیه، کودتا کردند و تانک و هواپیما و اسلحه دولت را بر علیه ملت به کار بردند و 248 نفر را به شهادت رسانده و بیش از 2000 نفر را مجروح کردند. آنها ساختمان‌های اصلی و حکومتی ترکیه را مورد هدف قرار دادند. ما درباره سازمانی سخن می‌گوییم که پس از ده‌ها سال انتظار، دست به یک اقدام تروریستی زد و دست به سلاح برد. لیکن افراد اخوان المسلمین که در ترکیه حضور داشتند، اگر ارتباطی با اقدامات تروریستی داشتند، آنها را نمی‌بخشیم لیک هیچ کاری در این زمینه از آنها ندیده‌ایم.

بسیاری از عرب‌ها در زمینه تلفیق اسلام و سکولاریسم آنگونه که شما در ترکیه انجام داده‌اید، مشکل دارند. شما چگونه اینکار را کرده‌اید؟

من در زمینه فهمیدن دلیل تفسیر جهان اسلام درباره ارتباط اسلام و سکولاریسم مشکل دارم. ما حزب‌مان را تشکیل دادیم و تعریفی از سکولاریسم ارائه کردیم. من در این‌باره، زمانی که به دیدار محمد مرسی در مصر رفتم، توضیح دادم. من در ساختمان اوپرای قاهره حاضر شدم و در اسلام و ارتباط آن با تروریسم حرف زدم. چگونه تروریسم را شرح دهیم؟ در ابتدا افراد نمی‌توانند سکولار باشند، دولت است که باید سکولار باشد و این موضوع مهمی است. سکولاریسم یعنی مدارا با همه باورها از جانب دولت و فاصله مساوی داشتن دولت با همه باورها و ادیان. آیا این مخالف اسلام است؟ مخالف اسلام نیست.

لیکن برخی تلاش می‌کنند تفسیر دیگری از موضوع ارائه دهند. در سال‌های گذشته ما همیشه سکولاریسم را دشمنی با دین می‌دانستیم و سکولاریسم را بی‌دینی می‌دیدیم. لیکن ما گفتیم: نه… سکولاریسم تنها یعنی اینکه دولت آزادی همه باورها را تضمین کند و در فاصله مساوی از آنها قرار گیرد. این تعریف ما از سکولاریسم است.

به طور خلاصه چگونه می‌توانید مخاطب عربی را با دیدگاه‌تان درباره سکولاریسم آشنا کنید؟

این تعریف درباره آنها و برای آنها نیز صدق می‌کند. من می‌گویم که ما سکولاریسم را دین‌ستیزی و یا بی‌دینی نمی‌دانیم و گفتم که فرد نمی‌تواند سکولار باشد و سکولاریسم مذهب دولت نیست و دولت است که باید سکولار باشد. سکولاریسم تضمینی برای آزادی همه ادیان و باورهاست، سکولاریسم یعنی ایجاد زمینه مناسب برای انجام آزادنه همه ادیان و شعائر دینی و حتی بی‌دینان. لیکن دانستن سکولاریسم به عنوان تحمیل دیدگاه یا چیزی بر علیه دینداران، کاملا نادرست است و به هیچ‌وجه پذیرفته نیست.

بالطبع تعاریف نادرستی از سکولاریسم وجود دارد. مثلا در اروپا یا اروپای آنگلوساکسون شاید تعاریف متفاوتی از سکولاریسم وجود داشته باشد لیکن در داخل ترکیه و در حزبی که تاسیس کردم، چنین تعریفی از سکولاریسم داریم.

آیا رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه رویای بازگشت خلافت در شکل دوره جدید را دارد؟

من چیزی را گفتم، گفتم که جهان چرخه‌ای از تغییر و تحول سریع است و ما امروز در خلال این تغییر درباره شیوه حکومتی که رویای آن را داریم حرف می‌زنیم. می‌دانید که ترکیه یک انتخابات در پیش‌رو دارد و این انتخابات درباره سیستم ریاست‌جمهوری در ترکیه است، لذا این سیستم حکومتی با آن چیزی که شما گفتید اصلا تطابق ندارد.

ترکیه به هیچ وجه خواهان خلافت نیست. موضوع چیست؟ موضوع این است که آنچه باید کرد، امکان دادن به مردم برای زندگی آزادانه و آزادی بیان و همچنین استفاده ملت به شکل عادلانه از امکانات دولت است. همچنین دولت باید سطح آموزش، عدالت و سلامتی را بالا ببرد و کاری کند که افراد در آرامش زندگی کنند. ترکیه برای تحقق این موضوع تلاش می‌کند و ترکیه به یک کشور پیشرفته در زمینه تحقق آنچه گفتم مبدل شده است و توان رقابت و فائق آمدن بر بسیاری از کشورهای اروپایی را دارد. بلی، ما چیزی برای انجام دادن داریم و همگان در بیان نظرات خود و رای دادن آزادند و هیچ کس برای انتخابش مورد سوال قرار نمی‌گیرد. ما اینک سن کاندیداتوری برای دولت و نمایندگان را کاهش می‌دهیم و سن رای‌دهندگان را تا 18 سال پایین می‌آوریم.

برای نمونه، زنان در جامعه فعال نبودند لیکن اینک فعال شده‌اند و پیش از این دخترانمان امکان ادامه تحصیل با حجاب را نداشتند؛ اینک دخترانمان با حجاب در دانشگاه، پارلمان و بقیه دوائر دولتی حضور دارند و می‌توانند به عنوان یک دکتور در دانشگاه تدریس کنند. این سکولاریسم است؛ همه امکانات و حقوق دموکراتیک که دولت می‌دهد باید از سوی همه افراد ملت مورد استفاده قرار گیرند، همه دختران . پسران. اعتقاد دارم سطحی که ترکیه اینک به آن رسیده، یک سط پیشرفته است و از غرب پیشی گرفته است و ما به آن دست یافتیم.

آیا رجب طیب اردوغان به دور از موضوعات سیاست و اقتصاد، وقتی برای مطالعه پیدا می‌کند؟ چه می‌خوانید؟

قطعا نمی‌توانم از مطالعه در زمینه سیاست دست بکشم. بالطبع گروه کاری من، خلاصه‌ای از برخی کتب را در اختیارم می‌گذارند. من دوست دارم مطالعه را ادامه دهم و اینگونه به کارم ادامه دهم. این موضوع کار مرا تسهیل می‌کند. در کنار آن در فعالیت‌ها و مراسم مختلفی حضور پیدا می‌کنم و زندگی ما مملو از فعالیت‌ها است. در افتتاح پروژه‌ها و در تشکل‌ها و اوقاف و سازمان‌های جامعه مدنی و مناسبات رسمی حضور پیدا می‌کنم و سخنرانی می‌کنم. بالطبع این سخنرانی‌ها و این حجم از دیدارها نمی‌تواند بدون مطالعه و آمادگی باشد. خدای را سپاس گروه‌کاری من این امور را در اختیارم می‌گذارند و اینگونه می‌توانم پیشرفت کنم و افق جدیدی برای ملتم فتح کنم.

ما همچنین یک عادت و قرار داریم که آن را انجام می‌دهیم. مثلا جلسات گفت‌وگوی علمی، در هر ماه یک دانشمند متخصص در یک زمینه را می‌آوریم و او موضوعی را شرح می‌دهد و سپس درباره آن بحث می‌کنیم. در این جلسات برادران نزدیکم و برخی از خانواده‌ها حضور دارند. حدودا 30 تا 40 نفر در این جلسات علمی حاضر می‌شوند. گاهی نیز با چند تن از دانشمندان جلسه می‌گذاریم و درباره برخی موضوعات علمی با آنها تبادل نظر می‌کنیم.

همچنین موسسه شهرداران را داریم. می‌دانید که در ترکیه شهرداران از طریق انتخابات برگزیده می‌شوند. من 450 شهردار را به مقر ریاست‌جمهوری دعوت می‌کنم و برایشان سخنرانی می‌کنم. پس از سخنرانی مهمانی شام خواهد بود و پس از آن با آنها خوش‌وبش کرده و به آنها هدایایی داده و خداحافظی می‌کنم. در حال حاضر یک برنامه برای ساخت ساختمانی بزرگ که سالن‌های مختلف و نمایشگاه‌های متعدد داشته باشد، داریم و در کنار آن کتابخانه ریاست‌جمهوری را درون مقر ریاست خواهیم ساخت. این کتابخانه 5 میلیون جلد کتاب خواهد داشت و بزرگترین کتابخانه ترکیه بوده و به طور شبانه‌روزی فعال خواهد بود تا جوانان و شهروندان بتوانند به شکل مستمر از آن استفاده کنند. ما نیز انجام این پروژه را پیگیری خواهیم کرد. همه این ساختمان‌ها و کتابخانه‌ها و نمایشگاه‌ها در داخل اراضی مقر ریاست‌جمهوری در نزدیکی دفتر من خواهد بود.

من می‌خواهم از شما تشکر کنم و از طریق شبکه العربیة از همه ملت سعودی و ملت‌های خلیج تشکر کرده و سلام ملتم را به آنها برسانم. امیدوارم صلح و خوشبختی همیشه برقرار باشد.