خبر نامه شب تاب در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود – از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت.
تنها در عرض یک هفته دولت جدید آمریکا دست به اقداماتی زده است که به سرعت روابط میان ایران و این کشور را پر تنش ساخته است. در حالی که احتمال افزایش تنش‌ها بیش از زمان حال در آینده متصور است، اما تا همین جا نیز مسائلی وجود دارد که میتواند در زمینه فعلی مورد بررسی قرار بگیرد. مسائلی نظیر اقتصاد و انتخابات ایران، بهای نفت و همچنین موضوع قراردادهای هواپیمایی.
منع ورود شهروندان هفت کشور به ایالات متحده، موضعگیری قاطع آمریکا در برابر گسترش برنامه موشکی بالیستیک سپاه پاسداران، تهدیدهای لفظی و در نهایت تحریم های محدود دولت جدید آمریکا که همگی رژیم ایران را هدف قرار داده است، منجر به آن شد تا در عرض یک هفته روابط رژیم ایران و آمریکا به حال پر تنش هم در دیپلماسی و هم به شکل محدود در عرصه نظامی تغییر کند.
«تابناک» در یک تحلیل مینویسد:
اکنون بیش از هر زمان دیگری طی یک سال گذشته توافق هسته ای ایران و برجام در خطر قرار دارد. توافقی که با لغو تحریم ها منجر به گشوده شدن بازار 80 میلیونی ایران به روی سرمایه‌گذاری های خارجی شده است. اما در این میانه چهار حوزه بسیار مهم وجود دارد که در زمینه تنش میان ایران و آمریکا باید به آن‌ها نظر انداخت.
بهای نفت و صادرات نفت ایران
تحریم های جدیدی که دولت ایالات متحده بر روی ایران وضع کرد، هیچ کدام ارتباطی به صادرات و تولید نفت ایران نداشته است. در نتیجه این امر بهای نفت کمترین تأثیر ممکن از این تحریم ها را پذیرفت – کمتر از 0.5 درصد در میانگین سبد های نفتی – و همین تأثیر اندک نیز طی روزهای بعد از اعمال تحریم ها خنثی شد.
البته هنوز اقدام‌ها احتمالی و خصمانه آینده دولت آمریکا میتواند منجر به آن شود که روند رشد و توسعه تولید و صادرات نفت ایران با استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی با تاخیرم واجه شود اما تنش گسترده در روابط ایران و آمریکا و همچنین هدف گیری مستقیم صنعت نفت ایران برای تأثیر مستقیم بر عرضه و تقاضای نفت و تحریک شدید بها نیاز است.
از زمان توافق هسته ای و برداشته شدن تحریم ها در ژانویه 2016 به این سو صادرات نفت ایران تقریباً دو برابر شده است. در بدترین شرایط و در صورتی که مجدداً تحریم های اروپایی بر صنعت نفت ایران فعال شود و شرکت های بیمه ای از پشتیبانی نفت کش های ایرانی سرباز زنند – سناریویی بسیار بعید – بیش از یک میلیون بشکه نفت در روز از بازار حذف خواهد شد که تأثیر شدیدی بر بهای نفت خواهد داشت.
قراردادهای هواپیمایی
مقامات آمریکایی تأکید کرده‌اند که قرار داد بوئینگ برای فروش 80 فروند هواپیمای مسافر بری به ایران که قم آن 16.6 میلیارد دلار است، تحت تأثیر تحریم های جدید قرار نخواهد گرفت. روز جمعه شرکت بوئینگ در بیانیه ای اعلام کرد که مجوز این شرکت برای فروش جت ها به ایران همچنان به قوت خود باقی است هرچند این شرکت به ارزیابی شرایط خواهد پرداخت و چنانچه وزارت خزانه داری آمریکا مواضع خود را تغییر دهد، این شرکت نیز مطابق با شرایط جدید عمل خواهد کرد.
این قرار داد بازاری را به روی شرکت بوئینگ باز کرده است که ازسال 1997 – دو سال قبل از انقلاب اسلامی ایران – آن را از دست داده بود. چهار دهه تنش بین ایران و آمریکا بعد از آن مانع از آن شده بود که بوئینگ به بازار ایران دسترسی داشته باشد. مقامات ایرانی نیز روز گذشته گفته اند که علیرغم افزایش تنش‌های سیاسی و دیپلماتیک با آمریکا مساله جدی در مورد قرارداد های بوئینگ و ایرباس وجود ندارد.
وضعیت و شرایط آتی اقتصاد ایران
ایران برای بازسازی و به روز رسانی اقتصاد خود سالانه به 30 تا 50 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد. تا قبل از شروع افزایش تنش‌ها بین آمریکا و ایران نیز انتظارات در مورد برآورده شدن این ارقام به شکل سالانه با توجه به حساسیت و عدم ریسک شرکت ها و بانکهای خارجی – به ویژه در مورد باقی ماندن تحریم های موشکی و حقوق بشری بر روی ایران – چندان مثبت نبوده است. مؤسسه پژوهش های اقتصادی Capital Economics پیش‌بینی کرده است که شرایط به وجود آمده جدید میتواند حتی شرایط را برای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران به مراتب بدتر کند.
هفته گذشته این مؤسسه در گزارش خود در این باره گفت: به احتمال بسیاری زیاد برخی از سرمایه‌گذاری های طرح ریزی شده برای ایران به تأخیر خواهد افتاد. یا آنکه اساساً به آن‌ها اقدام نخواهد شد. بانک مرکزی پیش‌بینی کرده است که رشد اقتصادی ایران برای یکساله منتهی به ماه مارس برابر با 7 درصد خواهد بود اما بخش اعظمی از این رشد مربوط به افزایش صادرات نفت است.
اما با وجود این هنوز امیدهای زیادی برای ایران در این راستا وجود دارد زیر بخش اعظمی از سرمایه‌گذاری های مستقیم خارجی به سمت ایران از اروپا و آسیا می آید. جایی که فرانسه، آلمان و چین – از امضا کنندگان توافق هسته ای – حمایت اساسی خود از برجام و مفاد آن – از جمله لغو تحریم ها – را تأکید کرده اند.
تأثیر تنش‌ها بر انتخابات ایران
اکنون مهمترین دستاورد دولت حسن روحانی که همان توافق هسته ای است، در چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، صحنه ای که وی به دنبال دومین دوره ریاست جمهوری خود است، به شدت در خطر افتاده است. تلاش‌های وزارت خارجه دولت روحانی برای خارج کردن ایران از انزوای اقتصادی و دیپلماتیک مؤثر بوده است.
با این حال مفاد برجام و توافق هسته ای و وعده‌هایی که حسن روحانی مبتنی بر آن به مردم داده بود اکنون به موضوع جدی تبدیل شده است و حسن روحانی باید به شدت با انتقادات مخالفان رویه وی برای تنش زدایی با غرب در این زمینه مقابله کند. شاید بتوان گفت بدترین تأثیر افزایش تنش‌ها بین ایران و آمریکا اکنون متوجه دولت حسن روحانی شده است.
داوود هرمیداس باوند استاد حقوق بین الملل اخیراً در گفتگویی بیان با اشاره به تأثیر گذاری شدید رویارویی منتقدان حسن روحانی در انتخابات پیش رو، بیان کرده است که تنش‌های اخیر منجر به قوت گیری استدلال های اصولگرایانی خواهد شد که از همان ابتدا میگفتند که آمریکا قابل اعتماد نیست.
اکنون صرف نظر از آنکه رقیب یا رقبای حسن روحانی در انتخابات پیش رو چه شخصیت‌هایی باشند، وی و دولت وی باید به دنبال اقدام‌ها متوازن کننده ای باشد که بتواند در روز رأی گیری در انتخابات، امیدها به آنچه وعده داده است را همچنان زنده نگاه دارد. موضوعی که با توجه به خطرات جدی متوجه برجام، به نظر بسیار دشوار می آید.
