محمد سروش محلاتی

40 سال قبل استاد مطهری فرمودند : اسلام چگونه با شرایط مختلف زمان تطبیق مییابد. مراسم رونمایی از کتاب اسلام و مقتضیات زمان نوشته حجتالاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی در خانه موزه مرتضی مطهری عصر دیروز برگزار شد. به گزارش خبرنگار ما، سروش محلاتی در این مراسم اظهار کرد:من با همه ارتباطی که با اقشار مختلف تحصیلکرده داشتم به این نتیجه رسیدم که بیشترین سوالی که مردم دارند، این است که باید اذعان کنیم امروز هم اولین سوال نسل امروز همین است که چگونه اسلام و تغییرات زمانه با هم جمع می شود؟ وی در ادامه سخنان خود به طرح سوالی پرداخت و گفت: آیا امروز در همان نقطهای هستیم که شهید مطهری به آن رسیده بود و در آن نقطه توقف کردهایم یا اینکه مسیر را ادامه داده و مشکلات جدیدی را حل کردهایم؟ یا این که به عقب بازگشتهایم و حتی نتوانسته ایم آنچه از میراث این متفکر بزرگ در اختیارمان بود را حفظ کنیم؟ در پاسخ به این سوالها باید بگویم متاسفانه در یک بخش ما به عقب بازگشتهایم. محلاتی اضافه کرد: وقتی به آثار مطهری مراجعه میکنیم و وضع فکری خود را بررسی میکنیم میبینیم که ما نه از نظر اجرایی، بلکه از لحاظ علمی به عقب بازگشتهایم. وی در ادامه با اشاره به تلقی استاد مطهری از علم گفت: مطهری با سعی و تلاش چند دهه ای خود به تبیین این مطلب پرداخت که جامعه دینی می تواند جامعه علمی هم باشد و موفق هم شد. ایشان تعارضی بین دین و علم نمیبیند. استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، با اشاره به تکرار تعبیر علم دینی و علم اسلامی در آثار شهید مطهری گفت: ایشان تفسیر خود را از علم دینی بیان کرده و معتقد است همه علومی که مورد نیاز جامعه است، علوم اسلامی است و تاکید دارد همه علومی که برای بشر مفید است، علوم اسلامی است. لذا به راحتی می تواند بگوید که پزشکی اسلامی است. علوم اجتماعی اسلامی است. سروش محلاتی ادامه داد: علم اسلامی الزاما به این معنا نیست که از درون کتاب و سنت استخراج شود. مطهری نیز بر این اساس میپذیرد که دروازههای جامعه و دانشگاه ها برای پذیرش علوم باز باشد و علمی هم که از بیرون وارد می شود و علمی که ما خودمان در جامعه اسلامی تولید کرده ایم، اسلامی می شود. *اقدام هارون الرشید که استاد مطهری از آن تجلیل می کند وی اضافه کرد: هارون الرشید از نظر شیعه بسیار منفور است، یک حاکم ظالم و مستبد که امام موسی بن جعفر(ع) را هم به شهادت رساند. اما شهید مطهری در کارنامه این شخص یک نقطه مثبت می بیند و تعریف میکند و میگوید او حاکم جائری است که اجازه داد علم وارد جامعه اسلامی شود. او اقدامی برای تولید علم نکرد، بلکه هنرش این بود که مترجمین را آورد و بیت الحکمه را در بغداد درست کرد تا علوم مختلف از فرهنگهای مختلف اعم از هند، ایران، یونان، زبان پهلوی و... وارد جامعه اسلامی شود و استاد مطهری از این کار این حاکم مستبد تجلیل می کند. این استاد حوزه اظهار کرد: ائمه ما روی نقاط ضعف حکومتهای جائر خیلی حساس بودند و در احادیث دائما به این نقاط ضعف اشاره می کردند. ولی در قبال این سیاست حکومت جائر، یعنی ترجمه علوم و وارد کردن آنها به جامعه اسلامی، شما کمترین اشاره ای در روایات نمی بینید که امام کاظم(ع) یا امام رضا(ع) انتقادی به این روش کرده باشند. با اینکه جامعه قطعا چنین انتقادی را می پذیرفت و اقتضای عوام هم این بود که گفته شود علومی که از سرزمینهای دیگر وارد میشود علوم کفار است و ما هرچه بخواهیم در کتاب و سنت هست. ولی ائمه علیهم السلام نه تنها این کار را نکردند، بلکه از این روش استقبال کردند و با عدمنقد اجازه دادند که جامعه اسلامی پذیرای علوم دیگر باشد و استاد مطهری هم در کتاب تعلیم و تربیت به این موضوع اشاره می کند. *نه تنها مسیر استاد مطهری را ادامه نداده ایم، بلکه از او فاصله گرفته ایم وی تاکید کرد : در تلقی مطهری از علم، مرزی بین کفر و ایمان در مسائل علمی وجود ندارد. اما امروز جامعه ما و فضای علمی ما در چه شرایطی است؟ آیا در همان شرایط قرار داریم؟ این است که بنده عرض می کنم متاسفانه به عقب برگشته ایم و نه تنها مسیر استاد مطهری را ادامه نداده ایم، بلکه از او فاصله گرفته ایم. محلاتی در ادامه با اشاره به اثر جدید خود با عنوان «اسلام و مقتضیات زمان» گفت: در این کتاب همه مسئله این است که شهید مطهری کار را تا کجا پیش برد و در این سه دهه چه اتفاقاتی افتاده است، در چه بخشهایی متوقف مانده ایم و در جمهوری اسلامی کجاها به پیش رفته ایم و یا به عقب برگشته ایم؟ *مسئله اول ما در جمهوری اسلامی علم است وی گفت: من فکر می کنم مسئله اول ما در جمهوری اسلامی علم است. البته مسایل دیگر هم داریم ، اما وقتی ریشه یابی می کنیم در می یابیم اکثر مشکلات ما به خاطر این است که حق علم ادا نمی شود. بسیاری از طرح ها را مطرح می کنیم، بدون این که پشتوانه علمی داشته باشد و بعد از مدتی می فهمیم که باید متوقف شود. گاهی ابراز شرمندگی می کنیم از انجام این کارها و گاهی اجازه همین اعلام شرمندگی را هم به خودمان نمی دهیم. اما وقتی بر می گردیم باید ببینیم چه میزان از تصمیماتمان مبتنی بر علم است؟ استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با خواندن برخی تعبیرات استاد مطهری از علم گفت: ایشان تعبیرات مهم و متفاوتی با ما درباره علم دارد. می گوید علم مقدمه برقراری عدالت اجتماعی است. مقدمه دموکراسی، مقدمه زندگی خوب، مقدمه مبارزه با فقر و بیماری، مقدمه عزت و استقلال و داشتن جامعه سالم است و سپس ایشان از برخی علما گلایه می کند که چرا علم را به آنچه در کتاب و سنت آمده، محصور کرده اند و چرا فضایل علم را تنها به عالمان دینی به معنای خاصش اختصاص می دهیم؟ *ای کاش مطهری بود و علم را زنده میکرد وی در پایان سخنان خود گفت: ای کاش مطهری بود تا علم را زنده میکرد. چون امروز علم از یک سو دائما از طرف سیاستمداران و از سوی دیگر از طرف روحانیون با مشکلاتی مواجه شده است. مطهری به عنوان یک عالم دینی شجاعت این را داشت تا بستر استفاده از علم را فراهم کند و از این رو بر جامعه ما حق بزرگی دارد. او بر ما حق حیات دارد. ایشان در برخی آثارش دارد که اوایل طلبگی با بحران فکری مواجه شدم که علامه طباطبایی مرا نجات داد. این شرایط برای شهید بهشتی هم رخ داد. همین وضع برای من هم رخ داد و خودم را از زنده شدگان مرحوم شهید مطهری رضوان الله علیه می دانم و همین الان هم بدون این که ادعای کشف و کرامتی باشد، مشکلات خودم را با کمک این بزرگوار حل می کنم. این بزرگوار بر نسل ما و انقلاب ما حق بزرگی دارد و متاسفانه هنوز جامعه و نظام ما حق این بزرگوار را آن گونه که باید نمی شناسد و تقدیر ما از ایشان در حد همین جلسات است. پس از سخنان استاد سروش، با حضور دکتر علی مطهری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، حجت الاسلام دعایی و احمد مسجدجامعی رونمایی از کتاب اسلام و مقتضیات زمان که به همت بنیاد اندیشه و احسان توحید و انتشارات میراث اهل قلم به زیور طبع آراسته شده، انجام شد. منبع : مشرق نيــوز

محمد سروش محلاتی

رونمایی از کتاب اسلام و مقتضیات زمان نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی