سیدمحمدخاتمی

مگر در دموکراسی این نیست که حکومت باید حدی داشته باشد و در مقابل مردم مسوول باشد؟ و اگر حکومت به تکلیفش عمل نکند، مردم حق دارند بدون توسل به زور، او را کنار بگذارند و یکی دیگر جایش را بیاورند. روح دموکراسی و مردم سالاری همین است؛ البته مردم هم در مقابل حکومت تکلیفی دارند و در دنیای امروزی تکلیف در چارچوب قانون مشخص میشود نه ارادهٔ فرد... سیدمحمدخاتمی در دیدار با جوانان اصلاحطلب یزد خواستار آن شد که اصلاحطلبان به همان اندازه که دغدغه آگاهی جامعه را دارند به مسائل معیشتی نیز اهتمام کنند. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سیدمحمدخاتمی، رییس دولت اصلاحات در دیداری که جوانان اصلاحطلب یزد داشت، ضمن اشاره به این مطلب که اهمیت به وضعیت معیشت مردم از وظایف اصلاحطلبان است تصریح کرد: «اصلاحطلب باید نشان بدهد که نسبت به معیشت مردم به اندازه آگاهی مردم اهمیت قائل است» و نسبت به آسیبهای اجتماعی، بیش از دیگران، حساسیت به خرج میدهد. خاتمی با اشاره به اینکه جامعه ایران حداقل ۲۰۰ سال است که در مواجهه با غرب جدید، دستخوش یک تحول شده، گفت: ایران و ایرانی دارای یک هویت تاریخی و سابقهٔ بلند تاریخی است و در تقویت و بسط فرهنگ و تمدن اسلامی -که یکی از دورههای بزرگ تاریخ بشریست- نقش مهمی داشته است. او بیان کرد: «بر نقش ممتاز و نام بلند ایران در تاسیس و بسط تمدن اسلامی غیرقابل انکار است. ایران در همهی تحولات به عنوان ملتی صاحب تمدن و فرهنگ، چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام. بعد از اسلام جایگاه ممتاز دارد. ملت، با گذشته درخشان خود ظرفیت بسیار مناسبتر و بیش از دیگر ملل در پذیرش اسلام و تمدن سازی بر اساس آموزهها و ارزشهای اسلامی داشته است. بعد از ورود اسلام به ایران، این ظرفیت بالا در اختیار اسلام و ارزشها و اندیشههای بلند اسلامی قرار گرفت و هم این ملت با آغوش باز این ندا و پیام جدید را برای آزادی، رهایی و نجات انسان از بندگی غیر خدا و ارزشها و کرامت انسانی پذیرفت.» با نفی استبداد، نیاز به قرائتی از حکومت غیرمستبد و مردمی است رئیس دولت اصلاحات با اشاره به انقلاب مشروطه و خواست تاریخی ملت ایران و تلاش برای رسیدن به مردم سالاری گفت: با نفی استبداد و استعمار، نیاز به قرائتی از مردم سالاری و حکومت غیرمستبد و حکومت مردمی است که با محورها و معیارهای فرهنگی ما سازگار باشد. وی افزود: «در سال ۱۳۷۶ در آن بحثهای انتخاباتی رادیو تلویزیونی گفتم، ما افتخار میکنیم که اولین منشور جامعهٔ مدنی ما را یک روحانی برجستهٔ مرجع تقلید یعنی آیت الله آقای نائینی نوشته است. البته من نمیخواهم بگویم که هرچه مرحوم نائینی گفتند، تمام است. حتماً هم باید تکامل پیدا کند اما اینکه ما مشروطیت را بپذیریم و بعد سعی کنیم قرائتی از مشروطیت داشته باشیم که با معیارها و چارچوبهای اصلی دین متناسب باشد یک تحول است.» انسانها صاحب حق هستند و حکومتها دارای حد خاتمی گفت: «تحولی که در دنیای جدید پیدا شد، این است که انسانها صاحب حق هستند و حکومتها دارای حد. در گذشته تمام حق برای نظامهای استبدادی بود و تمام تکلیف برای مردم. شاه یا گروه حاکم، حق مطلق داشت و حرف و فرمانش، قانون بود. او اساس قدرت بود و همهٔ قدرت در دست او متمرکز بود. حدی در این زمینه وجود نداشت و مردم همه مکلف بودند که حرف شاه را گوش بدهند. همان تعبیر سلطان و رعیت. رعیت یعنی کسی که باید مورد رعایت قرار بگیرد و تیمار بشود. البته باز از افتخارات ماست که حضرت امیرالمومنین علی (ع) در ۱۴۰۰ سال پیش کلمهٔ رعیت را به کار میبرد، اما رعیت را به شکلی معنا میکند که با شهروند در روزگار ما و دموکراسی، سازگار است. حضرت علی (ع) میفرمایند که «والی را بر رعیت و رعیت را بر والی حق است» حق او را بر والی و در نتیجه تکلیف والی در مقابل او را به رسمیت میشناسد. این خیلی افتخارآمیز است. مگر در دموکراسی این نیست که حکومت باید حدی داشته باشد و در مقابل مردم مسوول باشد؟ و اگر حکومت به تکلیفش عمل نکند، مردم حق دارند بدون توسل به زور، او را کنار بگذارند و یکی دیگر جایش را بیاورند. روح دموکراسی و مردم سالاری همین است؛ البته مردم هم در مقابل حکومت تکلیفی دارند و در دنیای امروزی تکلیف در چارچوب قانون مشخص میشود نه ارادهٔ فرد بالادست.» خاتمی گفت: «ما ملت ایران در یکصد و دوازده سال پیش نظام مشروطیت را تاسیس کردیم؛ یعنی آن چیزی را که در دنیای جدید آمده بود را با معیارهای خودمان سنجیدیم. اینکه آنچه در مشروطیت وضع شده، کامل است یا نیست، بحث دیگریست و طبیعی است که هیچ مساله بشری کامل نیست.» وی در ادامه به تاسیس جمهوری اسلامی و تفاوت آن با دیگر جنبشهای اسلامی پرداخت و بیان کرد: حکومت استبدادی در دوران جدید وابسته به بیگانه بوده است. استبدادهای قبل از دوران مدرن، استبداد بودند و زور میگفتند اما وابسته نبودند. در دنیای جدید، استبدادها و جباریتها وابسته به بیگانه شد که ما در ایران، این استبداد را سرنگون کردیم و به اصرار امام خمینی (ره) جمهوری اسلامی جایگزین آن شد نه امارت مومنان یا خلافت اسلامی. وی با تاکید بر اینکه یکی از محورهای اساسی اصلاحطلبی دفاع از جمهوری اسلامی است گفت: جمهوری مقوّمات و پایههای اساسی دارد. آنها را باید شناخت و طبعا اسلام هم اصول و معیارهایی دارد. در عرصهٔ اجتماعی وقتی میگوییم جمهوری اسلامی نمیتوانیم قرائتی را به نام اسلام عرضه کنیم که با پایههای جمهوری ناسازگار باشد و بعد بگوییم چون اسلام را قبول داریم، آزادی مردم، رای مردم، مسوولیت حکومت در مقابل مردم و حقوق شهروندی را قبول نداریم. خاتمی تصریح کرد: «اگر میخواهیم اسلام را در عرصهٔ اجتماعی نگه داریم، اگر مخالف سکولاریسم هستیم و میگوییم دین در عرصه حیات اجتماعی برای انسان برنامه دارد و دخالت میکند، حتماً باید دین را به گونهای درک کنیم که با معیارهایی که اقتضای زمان و مکان روزگار و نیاز زمان و مکان ماست و نتیجهٔ تکامل تاریخی انسان -چه در غرب و چه در شرق- است، سازگار باشد. اگر دین خدا جاودانه است که هست، باید بتواند پرسشها و نیازهای همهٔ زمانها و مکانها را جواب بدهد و امروز مقتضای زمان، مکان و پرسش و نیاز جامعه این است که حکومت از آن مردم و برآمده از مردم و مسوول در برابر مردم است و مردم میتوانند هروقت که اراده کنند بدون توسل به زور حکومت را جابه جا کنند. این نتیجهٔ تکامل جامعهٔ بشری است. دینی که ادعای جاودانگی دارد باید این امر تکامل طبیعی که مشیت الهی است را بپذیرد و پاسخگو باشد و اگر دین جواب نمیدهد و مسائل امروز ما را حل نمیکند ما باید در اجتهاد خودمان و فکر خودمان شک کنیم و برویم اجتهاد جدید داشته باشیم.» خاتمی افزود: «اصول اسلام ثابت و مشخص است. نمیتوان گفت من اسلام را قبول دارم اما توحید و معاد و نبوت را قبول ندارم و برای ما شیعیان علاوه بر این سه، عدل و امامت هم اصل است. شما اگر اسلام را قبول داری، اینها ارکان و اصول اسلام است اما اینکه در عرصهٔ اجتماعی، اسلام چگونه میتواند پیاده شود، بخصوص در زمان غیبت معصوم، این امری است اجتهادی که واقعاً با مجاهدت بدست میآید.» وی دفاع از جمهوری اسلامی را مهمترین شاخصهٔ اصلاحطلبی در روزگار کنونی دانست که اصلاحطلبان را از سکولارها جدا میکند. غیربراندازان با هر عقیده و گرایشی مجازند در عرصه حضور داشته باشند خاتمی در ادامه با تاکید بر ضرورت آزادی حضور گرایشهای مختلف اسلامی و غیراسلامی در جامعه و تبادل نظر گروهها با یکدیگر، ضرورت تن دادن همگان به قانون را یادآوری و بیان کرد: غیربراندازان و کسانی که در چارچوب قانون اساسی، حاضر به فعالیت در کشور هستند، با هر عقیده و گرایشی مجازند در عرصه حضور داشته باشند و بر دولت جمهوری اسلامی است که از آنها و حق شهروندی آنان حمایت کند و زمینه گفتگو میان همه فراهم آید. وقتی میگوییم جمهوری اسلامی، منظور این نیست که یک گروه خاص رقبای مسلمان و متدین خود را نفی و طرد کند وی توضیح داد: «وقتی میگوییم جمهوری اسلامی، منظور این نیست که یک گروه خاصی بیایند همه چیز را به دست بگیرند و بعد همه را حتی رقبای مسلمان و متدین خودشان را نفی و طرد کنند.» خاتمی در ادامه بر ضرورت ارتباط جریان اصلاحطلبی با تودههای مردم تاکید کرد و گفت: مخاطب جریان اصلاحطلبی فقط روشنفکران و فرهنگیان نیستند. اصلاحطلب باید نشان بدهد که نسبت به معیشت مردم به اندازهٔ آگاهی مردم اهمیت قائل است. اصلاحطلب باید نشان بدهد که او نسبت به آسیبهای اجتماعی و ستمی که میشود، بیش از دیگران حساسیت به خرج میدهد. اصلاحطلبی این نیست که فقط به حقوق شهروندی و آزادی بپردازد اما نداند در بدنهٔ جامعه چه میگذرد و نسبت به مسائل جامعه بیتفاوت باشد. وی با تاکید بر آموزههای پیامبران بیان کرد: عدالتی که روح تعلیمات انبیا و پیامبران است، برای ما مهم است و باید با همهٔ وجود خشممان برانگیخته شود از اینکه به یک دختر معصوم تجاوز کنند که ممکن است ریشههای آن در فقر باشد. اصلاحطلبی باید با مسایل، ریشهای برخورد کند. خاتمی بر ضرورت اولویتبندی مسایل اشاره کرد و گفت: امروز تلاش میکنیم مثلاً زنان توانمند بیشتر در کابینه و دیگر جاهای مدیریتی حضور داشته باشند که خواسته درستی است اما آیا به این هم فکر کردهایم که چرا در بخشهایی از جامعه هنوز زنان ما حق تحصیل ابتدایی ندارند؟ و چرا هنوز زنان در خانوادههایشان مورد ستم قرار میگیرند؟ وی که در جمع جوانان یزد سخن میگفت، به سابقه فرهنگی و تمدن یزد اشاره کرد و پیشینه فرهنگی یزد را ظرفیت خوبی برای طرح مباحث اصلاحطلبی دانست و گفت: جوانان اصلاحطلب خود را در حد یک حزب پایین نیاورند و فراگیر عمل کنند و به مباحث جوانان و احزاب و امنیت و توسعه و پیشرفت کشور توجه کنند و در برابر توطئه دشمنان بیدار باشند و برای رشد نیروها تلاش کنند تا انقطاع نسلی پیش نیاید. نسل اول و دوم انقلاب، جامعه را اداره کردند اما آنطور که باید و شاید فکر جایگزین نکردیم خاتمی گفت: «امروز یکی از مسائل مهم، این است که نسل اول و دوم انقلاب، جامعه را اداره کردند اما آنطور که باید و شاید فکر جایگزین نکردیم. این استخری است که دائماً باید آب تازه واردش شود و از آن طرف، آبی که کمی مانده، خارج شود. ما استخر را پر کردیم و درهایش را بستیم. دنبال مقصر نمیگردم اما نیازمند تقویت نیروها هستیم و باید جوانان رشد کنند و در جامعه عرضه و مطرح شوند و نسلهای نو را برای عرصههای مختلف مدیریتی آماده داشته باشیم.»

سیدمحمدخاتمی

سیدمحمدخاتمی: اگر حکومت به تکلیفش عمل نکند، مردم حق دارند بدون توسل به زور، او را کنار بگذارند

پیام تسلیت حجت الاسلام دکترسیدمحمدخاتمی درمورد درگذشت آیت الله رفسنجانی