یکی از مهم ترین ماموریت های علمی فضایی روسیه در دوره بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از مرکز بایکنور راهی فضا شده است.

تلسکوپ “اسپکتر-آر جی” ماموریت مشترکی با آلمان است که نقشه کیهان در طیف اشعه ایکس را با دقتی بی‌سابقه تهیه خواهد کرد.

محققان می گویند این اطلاعات به درک ابعاد کلی ساختمان جهان کمک خواهد کرد.

این تلسکوپ باید بتواند منابع بی شمار جدید اشعه ایکس، مثل سیاهچاله های عظیمی که در قلب هر کهکشان قرار دارد، را شناسایی کند.

با سقوط گاز به این غول های کیهانی، ماده در اثر حرارت متلاشی می شود. آثار این فرآیند به صورت اشعه ایکس ساطع می شود. این تشعشعات نشانه های بعضی از پرانرژی ترین پدیده های کیهان هستند.

انتظار می رود اسپکتر-آر جی چند میلیون سیاهچاله فوق العاده عظیم را در طول ماموریتش شناسایی کند.

این رصدخانه فضایی سوار بر یک موشک پروتون در ساعت ۱۷:۳۱ به وقت محلی (۱۲:۳۱ گرینویچ) از سکوی فضایی بایکنور در قزاقستان پرتاب شد.

کار جدی رصد با این تلسکوپ چندین هفته دیگر شروع خواهد شد.

فضاپیما ابتدا باید به یک موقعیت مناسب در حدود یک و نیم میلیون کیلومتری زمین به نام “نقطه لاگرانژ ۲” برسد.

در چنین نقطه ای دور از زمین است که اسپکتر-آر جی در محیطی پایدار و فارغ از تاثیر پدیده هایی مثل نوسان شدید دما و سایه قادر به کار خواهد بود.

اسپکتر-آر جی در واقع دو تلسکوپ در قالب یک جسم است.

بیشتر فضای رصدخانه را سیستم آلمانی “ای رزیتا” پر می کند. یک سخت افزار علمی ساخت روسیه به نام “ای آر تی – اکس سی” هم در کنار آن تعبیه شده است.

هر دو وسیله از مجموعه ای از هفت آینه برای جمع آوری و هدایت اشعه ایکس به سوی حسگرهای قوی تصویری استفاده می کنند.

این دو در طول شش ماه اول فعالیت، اولین نقشه کامل آسمان را تهیه خواهند کرد که بعد از آن بارها تکرار خواهد شد تا دقت تصاویر بیشتر شود.

دانشمندان انتظار دارند که این داده ها روشنگر باشد. قبلا هرگز نقشه ای با این دقت از کیهان در این محدوده از طیف اشعه ایکس نور تهیه نشده است.

یکی از اهداف اصلی اسپکتر-آر جی تحقیق درباره اجزای مرموز کیهان موسوم به “ماده تاریک” و “انرژی تاریک” است.

دانشمندان می گویند ۹۶ درصد انرژی کیهانی از این دو نشات می گیرد اما چیز زیادی درباره آنها نمی دانند.

به نظر می رسد ماده تاریک اثری گرانشی بر ماده عادی قابل رویت داشته باشد، درحالی که به نظر می رسد انرژی تاریک نقشی اساسی در انبساط هرچه سریع تر جهان دارد.

اسکپتر-آر جی نقشه توزیع گازهای داغی در کیهان که اشعه ایکس ساطع می کنند را تهیه خواهد کرد.

این اطلاعات خوشه های عظیم کهکشانی که تار و پود کیهان را تشکیل می دهند را آشکار خواهد کرد. و با این کار، معلوم خواهد شد نقاط اصلی تمرکز ماده تاریک کجاست.

پروفسور کرپال ناندرا از موسسه ماکس پلانک برای فیزیک فرازمینی گفت: “هدف ما شناسایی ۱۰۰ هزار خوشه (کهکشانی) است و در واقع انتظار داریم که همه خوشه های کیهانی که جرم آنها ورای حد مشخصی باشد را پیدا کنیم.”

او به بی بی سی گفت: “ما سپس جرم آنها را اندازه می گیریم و می بینیم شمار خوشه های یک محدوده مشخص جرمی چطور در طول زمان کیهانی تکامل پیدا می کند. این به طور بالقوه مقیاسی خیلی دقیق از میزان ماده تاریک و چگونگی توده شدن آن به دست می دهد.”

ساخت این تلسکوپ چند دهه وقت برده است. دانشمندان روس در طول سال ها مجبور بوده اند خود را با بودجه ای ناپایدار برای این پروژه وفق دهند و در نتیجه محصول نهایی با ایده اولیه پروژه تفاوت بنیادی دارد.

این مهم ترین ماموریت اخترفیزیکی روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی توصیف شده است. پروفسور ناندرا گفت که همکاران روس او مسلما چنین نگرشی به آن دارند.

او افزود: “با این ماموریت آنها در خط مقدم اخترشناسی اشعه ایکس قرار می گیرند که فرصت فوق العاده ای برای آنهاست.”