تجزیه و تحلیل بی‌بی‌سی از جنگ توییتری پیرامون کنفرانس ورشو علیه رژیم ایران

کنفرانس خاورمیانه ای که توسط ایالات متحده در ورشو برگزار شد و اغلب کشورهای غربی و عربی در آن حضور داشت، از زمانی که اولین بار در ماه ژانویه توسط وزیر امور خارجه آمریکا مایک پامپئو اعلام شد موضوع بحث در توییتر ایران بوده است.

این کنفرانس گرچه رسما به عنوان نشستی در سطح وزرا برای ارتقاء آیندۀ صلح و امنیت در خاورمیانه نامگذاری شده بود، اما سیاست «فشار حداکثری» واشنگتن در رابطه با ایران، همراه با حضور عربستان سعودی، اسرائیل و امارات متحده عربی، همه نشان از آن داشت که کنفرانس در مورد چگونگی مقابله با تهران است. و ناچار توجه کاربران رژیم ایران در رسانه های اجتماعی را به خود جلب کرد.

حامیان وفادار حکومت ایران و آنهایی که هنوز آرزوی اصلاح ساختارهای سیاسی جمهوری اسلامی را دارند، این کنفرانس را با عنوان کنفرانسی «ضد ایران» محکوم کردند، در حالی که کاربران طرفدار اپوزیسیون، که بیشتر در خارج از کشور مستقر بودند، آن را به عنوان یک فرصت برای ایجاد جبهه متحد مقابل حاکمان ایران ستایش کردند.

آغاز تظاهرات در سراسر ایران در دسامبر 2017 و ژانویه 2018 که نشان دهنده نارضایتی در بیش از 100 شهر و شهرستان بود، فرصتی برای مخالفان در تبعید برای یک جایگزین مناسب برای ایرانیانی که مایل به تغییر بودند، فراهم کرد.

بخشی از این تلاش مربوط به حضور گسترده تری در پلتفرم رسانه های اجتماعی بوده است و هدف از آن دسترسی به حداکثر تعداد ایرانیان است.

تمام رسانه های عمده اجتماعی – به جز Instagram – توسط مقامات ایران مسدود شده اند. اما سال هاست که سانسور اینترنت باعث شده است ایرانی ها تلاشهایی در یافتن راه هایی برای دور زدن کنترل دولت از طریق VPN ها و ابزارهای موجود برای دسترسی آزاد باشند.

در نتیجه، استفاده از رسانه های اجتماعی توسط ایرانیان به طور پیوسته افزایش یافته است، با حداقل 47 میلیون کاربر فعال از جمعیت 81 میلیون نفری. بستر های نرم افزاری مانند Instagram، Twitter و Telegram – یک برنامه پیامرسانی محبوب که دارای بیش از 40 میلیون کاربر ایرانی است – به طور گسترده ای برای انتشار اخبار و امور جاری و بحث های سیاسی عمومی مورد استفاده قرار می گیرد.

توییتر، که به طور سنتی در ایران به اندازه ای که در برخی دیگر از نقاط جهان محبوب است، شناخته شده نیست، در ماه های اخیر شاهد افزایش شدید کاربران بوده است و موضوعات سیاسی به شکل گسترده ای در توییتر ایرانیان بازتاب داشته است.

کاربران از هر طیف و تقسیم بندی سیاسی به طور منظم اقدام به ایجاد طوفان های توییتر با کمک هشتگ های خاص و به مدت کوتاه میکنند تا به در فضای بین المللی برای نهضت خود رسمیت دست و پا کنند.

اما حساب های مشکوک در گذشته توسط کاربران و گروه های طرفدار و ضد حکومت به منظور دستیابی به این هدف، به طور مرتب استفاده شده اند.

هنگامی که پول ملی، ریال، برخی از ارزش از دست رفته خود را در برابر ارزهای اصلی خارجی در پاییز گذشته به دست آورد، یک کمپین هماهنگ شده توسط حساب های طرفدار حکومت، با اظهار یک رویه خودکار، مردم را مجاب به فروش ارزهای خود کردند، و آنها را امیدوار ساختند که ارزش ریال در آینده افزایش خواهد یافت.

در طول اعتراضات ژانویه 2018 در سراسر کشور، حساب های طرفدار حکومت، برای هدایت معترضین به مکان های اشتباه و ایجاد این تصور که تظاهرات در مقیاس های کوچک است، ایجاد شد. در همان زمان، هزاران حساب مشکوک از عربستان سعودی، هشتگهای مورد استفاده معترضین را در رسانه های اجتماعی تقویت کرد.

توییتر صدها حساب را که بخشی از «عملیات نفوذ ایران» در سال گذشته خوانده شده بود، حذف کرد. گفته می شود که حساب های اختصاص یافته به ایران عمدتا تلاش می کنند پیام های حکومت را از طریق پیوندهایی به وب سایت های همراه و همگام با خود گسترش دهند.

هشتگ WeSupportPolandSummit بلافاصله پس از اعلام کنفرانس ورشو برای ایجاد پشتیبانی از کاربران اپوزیسیون ایجاد شد.

تجزیه و تحلیل این هشتگ نشان می دهد که بیش از 288000 بار از ژانویه توسط 12439 حساب منحصر به فرد استفاده شده است، با دو افزایش غیر معمول در استفاده در 15 و 19 ژانویه. حداقل 88٪ از استفاده این هشتگ به واسطه ریتوییت بوده، که به طور غیرعادی بالا است. این موضوع در تطابق با یافته های آزمایشگاه تحقیق دیجیتال شورای آتلانتیک (DFR Labs) است، که یک منبع پیشرو در حوزه اطلاع رسانی جعلی مربوط به رسانه های اجتماعی است، که این حجم بالا در استفاده از این هشتگ را به «رفتار ناموثق» مرتبط می کند.

نگاهی به پهنه جغرافیایی کسانی که از هشتگ WeSupportPolandSummit استفاده کرده اند نیز نشان می دهد تعداد غیر منتظره ای از کاربران از اروپا و ایالات متحده هستند.

این را می توان با این واقعیت توضیح داد که برای بسیاری از ایرانی ها علامت گذاری جغرافیایی در دستگاه های خود را غیرفعال می کند و یا از نرم افزار تغییر IP استفاده می کند تا مکان های واقعی خود را از سازمان های اطلاعاتی پنهان کنند – که سابقه بلند بالایی در تعقیب و دستگیری فعالان آنلاین دارند – یا آنکه به واسطه وجود میلیونها تبعه ایرانی مخالف جمهوری اسلامی در این مناطق است.

اما دست کم، پهنه جغرافیایی کاربران این هشتگ به این معنی است که برجسته بودن آن لزوما نشان دهنده افکار عمومی در داخل ایران نیست. این امر زمانی بیشتر رخ مینماید که به بررسی دقیق تر حساب های فعال در استفاده از هشتگ بپردازیم.

کاربری با نام sholokhof یکی از برترین استفاده کنندگان آن بوده است. این حساب در اکتبر 2018 ایجاد شده است و بیش از 52000 بار توییت کرده است، در حالیکه این به معنی میانگین 346 توییت در روز است که بسیار بالاتر از استفاده از یک حساب واقعی است.

کاربر Banuyetehrani مشابه همین مورد است. به عنوان یکی از 10 کاربر برتر هشتگ، این حساب در ماه ژوئیه 2018 ایجاد شد و 69000 بار توییت کرده است که میانگین 287 توییت در روز است.

ساعتها قبل از برگزاری این نشست، هشتگ جدید WarsawSayNoToMullahs شروع شد. اکثر کاربرانی که WeSupportPolandSummit را تبلیغ می کردند، به سرعت تمرکز خود را بر روی هشتگ جدید معطوف کردند و به این ترتیب کمک کردند که این هشتگ تبدیل به یک ترند در توییتر شود.

این هشتگ از روز سه شنبه بیش از 341000 بار از 12195 حساب منحصر به فرد استفاده شده که حداقل 84٪ از کل ترافیک آن ناشی از ریتوییت بوده است.

بسیاری از حساب های مشکوک که در ارتقاء WeSupportPolandSummit فعال بودند، یک بار دیگر در لیست حساب های فعال در ترویج WarsawSayNoToMullah ظاهر شدند.

پهنه جغرافیایی کاربران برای دومین هشتگ تقریبا شبیه به مورد اول است، اما اینبار فعالیت قویتری در اروپا یافت میشود. بار دیگر، حجم مطالب ارسال شده با استفاده از هشتگ لزوما نشان دهنده افکار عمومی در داخل ایران نیست.

نابغه یا تقلبی؟

غیر ممکن است که با قطعیت گفت که سطح بالا و غیرمعمول تعامل با این دو هشتگ هماهنگ شده باشد. همچنین نمی توان گفت که افراد یا گروه هایی ممکن است در پشت آن باشند.

واضح است که بسیاری از گروه های مخالفت شناخته شده و فعال واقعی با ده ها هزار پیرو پشت این هشتگ ها رفته و از آنها حمایت کرده اند. تعداد زیادی از فعالان واقعی، از نامهای کاربری  و عکس های نمایه گمراه کننده استفاده می کنند تا هویت خود را از مقامات پنهان کنند و با خیال راحت از دولت انتقاد کنند. حتی برخی از فعالانی که خارج از ایران زندگی می کنند و به طور مرتب برای دیدار با خانواده و دوستان به کشور می آیند، همین کار را انجام می دهند. چنین حساب هایی ممکن است برای ناظرانی که با سیاست های ایران آشنا نیستند مشکوک باشند.

اما به نظر این نتیجه گیری منطقی است که این هشتگ ها حداقل تا حدی از ارتقاء و تقویت توسط حساب های بسیار مشکوک سود برده اند که به نظر می رسد که وظیفه آن ها تنها ریتوییت محتوای اپوزیسیون در مقیاسی بسیار فراتر از توانایی یک حساب واقعی است.

الجزیره سال گذشته نشان داد که گروه مخالف در تبعید مجاهدین خلق (MEK) «حدود 1000 تا 1500» عضو خود را به عنوان فعالان آنلاین در پایگاه خود در تیرانا، آلبانی، به کار گفته که نقش آنها استفاده از «هزاران» حساب جعلی توییتر برای تقویت محتوای ضد حکومت ایران است.

اگرچه مجاهدین خلق از کنفرانس ورشو حمایت کرده و در روز افتتاحیه اجلاس تظاهراتی در خارج از محوطه کنفرانس برگزار کرد، اما مقیاس دو تقویت هشتگ ها به نظر می رسد فراتر از توانایی های 1000 فعال توییتری است. لازم به ذکر است که اکثریت قریب به اتفاق از گروه های مخالف خارج از ایران به دلیل تاریخ خشونت آمیز و اجرای عملیات مسلحانه علیه ایران از پایگاه خود در عراق در طول جنگ سال های دهه 1980، به شدت علیه مجاهدین خلق هستند.

جف گلبرگ، محقق مستقل مستقر در نیویورک که از نزدیک هشتگ ها را دنبال کرده و حساب های مشکوک توییتر را گزارش میدهد، به BBC Monitoring گفت: «قصد پشت همه این اقدامات این است که حمایت های گسترده از چیزی را به رخ بکشد.»

«احتمالا شما توجه بیشتری به  یک توییت با هزاران ریتوییت و لایک خواهید کرد تا به یک کاربر با هزاران دنبال کننده. آنچه مبهم است این که چه تعداد از این ریتوییت و لایک و دنبال کننده با کمک حساب های جعلی است».

حساب کاربری جف پس از آن که او جزئیات حساب های که به گفته خودش با هشتگ های کنفرانس ورشو «بازی» میکرده اند را منتشر کرد، به شکل گسترده ای برای مسدود شدن ریپورت شد.

اما او می گوید که از سیاست های ایران بی اطلاع است و فقط علاقه مند به برجسته کردن برخی فعالیت های مشکوک در توییتر است تا علیه کسانی که از این پلتفرم سوءاستفاده می کنند اقدام شود.

جالب توجه است که، واکنش کاربران طرفدار حکومت به نشست تا حدودی خاموش است.

اگر چه دو هشتگ، WarsawFailure و WarsawCircus، توسط یک دو جین کاربر در دو روز گذشته استفاده شد، اما اصلا جدی گرفته نشد. از دوشنبه تا کنون این دو هشتگ 1900 بار استفاده شده است، که فاصله زیادی با یک تلافی جویی سازماندهی شده دارد.

علی رغم این واقعیت که در چندین مورد در گذشته، حسابهای مشکوک طرفدار حکومت در جنگ های هشتگی هماهنگ علیه مخالفان دیده بود، به نظر می رسد که این کاربران اینبار در تلاش برای نادیده گرفتن نشست بوده یا حداقل کم اهمیت جلوه دادن آن بوده اند.