خبر نامه شب تاب در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود – از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت.
اعمال فشار بر روزنامهنگاران ایرانی که چه در داخل ایران و چه در خارج از ایران فعالیت می‌کنند اتفاق تازه‌ای نیست. اما آزار و اذیت روزنامهنگاران و صدور احکام قانونی علیه آنها همواره در موقعیت‌های حساس سیاسی و امنیتی افزایش می‌یابد. به نظر شما دلیل این امر چیست؟
به نظرم بخشی از افزایش فشارها به این دلیل است که جمهوری اسلامی احساس می‌کند در موقعیت شکننده‌ای قرار دارد. در لحظه بحرانی، عکس‌العملش به اعتراضات این بوده که باید به شدت آن را سرکوب کند. این را در قطع اینترنت دیدیم. این که دست به چنین اقدام افراطی می‌زنند و دسترسی ایران به اینترنت جهانی را قطع می‌کنند. ما مشخصا نگران روزنامه‌نگاران‌مان هستیم که توسط جمهوری اسلامی هدف گرفته شدند، چه در رادیوفردا، چه صدای آمریکا، بی‌بی‌سی فارسی و دویچه‌ووله و باقی رسانه‌ها که در شرایط مشابهی قرار گرفتند.
آن چه در حال حاضر فکر ما را مشغول کرده این سوال است که آیا افزایش فشارها در نتیجه تحولات جدید و اعتراضات است یا نه، این رویکرد تازه جمهوری اسلامی است که به سراغ ایرانی‌های شجاعی برود که تنها می‌خواهند اطلاعات در اختیار باقی شهروندان قرار دهند و این رویکرد را ادامه خواهد داد.
اتفاقی که در آبان‌ماه شاهدش بودیم، اقدام بی‌سابقه جمهوری اسلامی در قطع چند روزه اینترنت بود و تلاش برای محدود کردن دسترسی به امواج ماهواره و رادیو. این همه هراس از اخبار و اخبار بی‌طرفانه از چیست؟
به نظرم این هراس بسیار مشابه هراسی است که دولت‌ها طی جنگ سرد داشتند. دولت‌هایی که در آن زمان، رادیو اروپای آزاد برایشان از طریق رادیو برنامه‌سازی می‌کرد و آنها هم تلاش می‌کردند تا با ارسال پارازیت سیگنال‌های رادیو را مختل کنند، راه گردش اطلاعات را ببندند و اجازه ندهند اخبار عینی و دقیق و حقیقت ماوقع به دست مردم برسد. به نظرم در حال حاضر نیز وضعیت همان گونه است. می‌دانند که اگر مردم به اطلاعات دست پیدا کنند، این که در در باقی کشورهای خاورمیانه چه خبر است، در جهان چه خبر است و این که در باقی کشورها، مردم می‌توانند قدرت را در دست بگیرند و خود در مورد آینده‌شان تصمیم بگیرند. خب، رژیم ایران در تلاش است تا آنجا که می‌تواند اجازه ندهد که این اطلاعات در اختیار مردم قرار بگیرد.
در نتیجه متاسفانه باید بگویم که این چالشی برای ما اهالی خبر و رسانه است؛ هر چه رژیم احساس قدرت کمتری کند، فشارها را بیشتر افزایش خواهد داد.
بعد از قطعی چند روزه اینترنت در ایران، به نظرم وارد یک مرحله تازه‌ای شدیم. چین برای مثال دسترسی به اینترنت جهانی را قطع کرده و روسیه هم در حال پیشرفت به سمت اینترانت است. آیا به نظر شما اتفاقات تازه‌ای در حال رخ دادن است؟ این اتفاقات چه تاثیری بر گردش آزاد اطلاعات خواهد داشت؟
به نظرم در آن دوران ده روزه که اینترنت در ایران قطع بود که خب طبعا بر چرخش آزاد اطلاعات اثر گذاشت. با این همه داستان‌هایی شنید‌ه‌ام از این که به رغم قطعی کامل اینترنت در ایران، برخی بودند که توانستند راه‌هایی برای ارسال اطلاعات به خارج از کشور پیدا کنند. اما خطر در این است که حکومت‌های تمامیت‌خواه به شکل فزاینده‌ای در حال تجهیز با ابزارهای تکنولوژی هستند و آنها را به کار می‌گیرند و متاسفانه این حکومت‌ها اطلاعات‌شان را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند و به هم می‌گویند که چطور در موقعیت‌های گوناگون وارد عمل شوند. با این همه مطمئنم این حکومت‌ها باید در رابطه با استفاده مداوم از این روش‌ها مراقب باشند. به نظرم بیشتر ایرانی‌ها مایل به دریافت اطلاعات از خارج از کشورند، دوست دارند در شبکه‌های اجتماعی مثل ایتستاگرام حاضر باشند، می‌خواهند با هم در ارتباط باشند و بدانند که در دیگر بخش‌های ایرانی چه اتفاقی در حال رخ دادن است، در نتیجه به نظرم رژیم جمهوری اسلامی با یک چالش بزرگ روبه‌روست: اگر از این روش‌ها به تناوب استفاده کند، نتیجه معکوس بیشتری عایدش خواهد شد و نیروهای مخالفش افزایش پیدا خواهند کرد. در مجموع تحولاتی که در کل جهان شاهدش هستیم، نه فقط در ایران، بسیار نگران‌کننده است.
نکته در خور توجه این است که مردم ایران در روزهای اعتراضات حقیقتا به هیچ عنوان به اینترنت دسترسی نداشتند. اینترنت موبایل و اینترنت خانه‌ها قطع بود. از داخل ایران کسی نمی‌توانست به شبکه‌های اجتماعی دسترسی پیدا کند. هیچ صدایی از داخل ایران بیرون نمی‌آمد. حقیقتا موقعیت یگانه‌ای بود و می‌شد به وضوح دید که چطور مردم در حال سرکوب شدن‌اند و حتی از عبارت به گروگان‌گرفته شدن آن روزها در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌شد.
به نظرم اتفاقاتی بسیار نگران‌کننده در جریان بود. با توجه به اقدامات چین و روسیه در سال‌های اخیر در مورد ایجاد محدودیت بر اینترنت، نگرانی‌های بسیار زیادی وجود داشت. باید متوجه این نکته هم باشیم که قطع اینترنت در ایران، تبعات اقتصادی بسیار زیادی داشت، البته آمار دقیقی نداریم، اما ایران با قطع اینترنت خود را بیش از پیش از شبکه اقتصاد جهانی حذف کرد.
به نظرم رسانه‌های جهانی باید به دنبال روش‌های تازه‌ای باشند تا زمانی که بحرانی نظیر این در ایران پیش می‌آید بتوانند اطلاعات و اخبار را به مردم ایران برسانند. ما به رغم ارسال پارازیت پخش برنامه‌هایمان از طریق ماهواره و رادیو را ادامه می‌دهیم و ابزارهای جالب تازه‌ای در سطح جهان در حال حاضر در دست ساخت است که در آینده کار را برای دولت‌هایی که می‌خواهند دست به چنین اقداماتی بزنند، سخت‌تر خواهد کرد. چرا که در نهایت، این یک پدیده فرهنگی است که مردم انتظار داشته باشند که بتوانند از طریق اینترنت اطلاعات دریافت کنند، تجارت کنند یا با هم معاشرت کنند و وقتی دولتی دست به چنین اقدامات خطیری می‌زند، مردم حتما راهی پیدا خواهند کرد تا محدودیت‌ها را دور بزنند.
ما هم در کارمان تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا محتوای تولیدی رادیوفردا در هر شرایطی به دست مردم داخل ایران برسد.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی نهادی است که سابقه سالیان سال مبارزه علیه سانسور را دارد. در حال حاضر هم دو کشور روسیه و جمهوری اسلامی ایران، که رادیو اروپای آزاد برایشان برنامه‌سازی می‌کند، در تلاش‌اند تا دسترسی شهروندان به اطلاعات آزاد را محدود کنند. شما به عنوان رئیس این سازمان چه برنامه‌ای برای مقابله با این تلاش‌ها دارید؟
اتفاقات چند هفته اخیر باید این درس مهم را به ما بدهد که باید در هر پلتفورمی که می‌توانیم حضور داشته باشم و با مخاطبان خود در ارتباط باشیم. نباید فکر کنیم که هر پلتفورمی که در موقعیت‌های عادی آن هستیم، در هر موقعیت دیگری به شکلی تضمین شده برقرار خواهد بود و کار خواهد کرد. در نتیجه این بخشی از استراتژی ماست که در رادیو، ماهواره و اینترنت حضور داشته باشیم. به نظرم این نکته در رابطه با تمامی کشورهایی که در آنها پوشش خبری داریم باید رعایت شود. محتوای تولیدی ما در برخی کشورها از طریق ماهواره یا تلویزیون در دسترس نیست و باید از طریق اینترنت در اختیار مخاطبان قرار گیرد. به نظرم باید کاملا مراقب باشیم که در تمامی پلتفورم‌های موجود حاضر باشیم و در مورد برخی از کشورهای تحت پوشش نیز باید دنبال روش‌های تازه‌ای برای اطلاع‌رسانی باشیم. همکاران ما در “اوپن تکنولوژی فاند”، موسسه‌ای که آن هم تحت حمایت مالی گلوبال مدیا و کنگره آمریکاست، به دنبال راه‌حل‌های نوینی‌اند تا اگر موقعیت‌های مشابهی پیش آمد، بتوانند وارد عمل شوند. این مشکلات تنها متوجه مردم ایران نیست. مردم در چین و روسیه نیز درگیرند. در نتیجه ما در حال همکاری نزدیک با آنها هستیم تا بتوانیم از ابزارهای آن استفاده کنیم و اطلاعات و اخبار را فارغ از اقدامات جمهوری اسلامی، به دست مردم برسانیم.
آیا ممکن است در مورد همکاری‌هایتان اطلاعات بیشتری به ما بدهید؟
این یک نهاد تازه‌تاسیس توسط کنگره آمریکاست. در نتیجه تازه در ابتدای راه است و قرار است که روی راه‌حل‌های فنی متمرکز باشد. راه‌حل‌هایی که در زمان بروز مشکلاتی نظیر قطعی اینترنت در ایران به کار خواهند آمد. نمی‌خواهم جزئیات بیشتری ارائه کنم، چرا که دولت‌هایی که ما برایشان پوشش خبری داریم، به شدت دوست دارند این چیزها را یاد بگیرند و به سراغ راه‌های تقابلی خواهند رفت. اما در مجموع فکر می‌کنم بسیاری از کشورهای جهان نیازمند دستاوردهای این نهادند.
در گذشته نیز به رغم فیلترینگ وب‌سایت‌ها، روش‌هایی بود که با توسل به آنها می‌شد محتوای تولیدی ما را دریافت کرد، نظیر استفاده از وی‌پی‌ان و پراکسی‌ها. در نتیجه ابزارهای این‌چنینی هست که می‌توانند در زمان قطعی اینترنت مفید باشند و ما در کنار همکاران‌مان در اوپن تکنولوژی مشغول کار روی آن هستیم.
رادیوفردا تنها رسانه فارسی‌زبان مستقر در خارج از ایران نیست که به شکل مداوم و سیستماتیک از سوی جمهوری اسلامی مورد حمله قرار گرفته. همکاران من در بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال، تلویزیون من‌وتو و دیگر رسانه‌های فارسی‌زبان نیز مورد آزار و اذیت مداوم هستند. آیا برنامه‌ای دارید که همراه با این رسانه‌ها اقدام متقابلی علیه جمهوری اسلامی ایران انجام بدهید؟
من ابتدای این هفته در برلین بودم و با رئیس دویچه‌وله دیدار کردم. همکارانی از بی‌بی‌سی و برخی رسانه‌های مرتبط دیگر نیز حضور داشتند. کسانی که همگی مشمول اقدامات اخیر ایران قرار گرفته‌اند. در کنار این رسانه‌ها بیانیه‌ای مشترک منتشر کردیم و از آزار و اذیت روزنامهنگاران در کشورهایی نظیر ایران ابراز نگرانی عمیق کردیم. از این که خانواده‌های این روزنامهنگاران را مورد هدف قرار می‌دهند یا فعالیت‌های مدنی را ممنوع می‌کنند. ارتباط ما با این رسانه‌ها ادامه پیدا خواهد کرد؛ چرا که به نظرم همگی ما دستخوش چالش‌های مشترکی هستیم. هدف قرار دادن روزنامه‌نگارانی که فعالیت خود را به خارج از ایران منتقل کرده‌اند، بسیار نگران‌کننده است، چرا که نشان می‌دهد این حکومت تا چه اندازه رسانه‌ها در داخل ایران را تحت فشار قرار داده. به طور کامل پوشش داخلی اعتراضات را متوقف کردند و حالا آن قدر جرات پیدا کرده‌اند که روزنامهنگاران خارج از ایران را هم هدف قرار می‌دهند. ما هر کاری که بتوانیم می‌کنیم تا آزار و اذیت‌هایی که متوجه روزنامه‌نگاران‌مان شده را عمومی کنیم تا جامعه جهانی به شکل گسترده‌تری آنها را محکوم کند. نظیر وزارت خارجه امریکا و اعضای کنگره که متوجه این آزارها شده‌اند. همکاری‌هایمان با بی‌بی‌سی، دویچه‌وله و باقی که از این اقدامات متاثر شده‌اند را ادامه خواهیم داد تا مطمئن شویم که ایران پیغام ما را به درستی و به رسایی می‌شنود. این که این اقدامات غیرقابل قبول است و ما هر چه در توان داریم انجام می‌دهیم تا به رغم فشارها، اخبار عینی را در اختیار مردم ایران قرار دهیم.
شما در مورد ایران مطالعات بسیار دارید، در مورد ایران می‌نویسید و گفت‌وگو می‌کنید. نظر شما در مورد حوادث و رویدادهای اخیر در ایران چه هست؟
من در مورد مردم ایران یک خوش‌بینی ابدی ازلی دارم. به رغم سرکوب گسترده‌ای که جمهوری اسلامی علیه معترضان به کار بست، به رغم تعداد قربانی‌ها که صدها حتی شاید هزار نفر باشد که وحشتناک است؛ با این همه مردم ایران آزادی می‌خواهند، می‌خواهند به هر اطلاعاتی که دوست دارند، دسترسی داشته باشند، می‌خواهند دولتی برآمده از خودشان داشته باشند. به اعتقاد من وقتی رژیم جمهوری اسلامی چنین دست به سرکوب گسترده می‌زند، اعمال زور می‌کند، اینترنت را قطع می‌کند، این‌ها نشان می‌دهد که بیش از پیش از آینده خود نگران است.
باید ببینیم در هفته‌ها و ماه‌های آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. در هر جهت دورانی پرآشوب در انتظار ایران است. اما در نهایت ما کار خود را می‌کنیم. در رابطه با داخل و خارج ایران اطلاع‌رسانی می‌کنیم و وقتی می‌خواهند خودشان اطلاع‌رسانی کنند، صدای‌شان می‌شویم.
