خبر نامه شب تاب در این شب سیاهم گم گشت راه مقصود – از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت.
از دیدار روزولت و ابن سعود تا روابط ترامپ و بن سلمان
برنامه رادیویی ‘آن پوینت ‘ ( On Point) که از بوستون به طور روزانه پخش می‌شود صبح چهارشنبه با دعوت از رایان کراکر، سفیر سابق آمریکا در عراق، افغانستان، کویت، لبنان و سوریه که این روزها در دانشگاه برجسته پرینستون تدریس می‌کند، تلاش کرد حملات آرامکو را در قابی بزرگتر وارسی کند.
آقای کراکر که از زمان جورج بوش پدر تا دوران باراک اوباما به عنوان سفیر برای چهار رئیس‌جمهور آمریکا کار کرده به این برنامه رادیویی گفت از نظر او واکنش اولیه کاخ‌سفید به این حملات “معقولانه” بوده است.
“زمانه، زمانه‌ای نیست که برای تصمیم‌گیری عجله کنیم. من با موضع فعلی پرزیدنت ترامپ که گفت ‘حالا ببینیم چه می‌شود ‘ موافقم… این حملات خیلی هم غیرمترقبه نبود… برای درک موقعیت بگذارید وضعیت میان عربستان و ایران را شبیه دوران جنگ سرد میان شوروی و آمریکا فرض کنیم. جنگ سردی که خیلی وقت است ادامه دارد… هم اکنون در یمن جاری است، در لبنان، سوریه و عراق هم بوده و هست… فقط حالا مقداری از سردی آن به سمت گرمی سوق کرده است… این رویارویی قدیمی و دست کم از سال ۲۰۰۵ و زمان ترور رفیق حریری، نخست وزیر اسبق لبنان که متحد ریاض بود، جدی‌تر شده… بنابراین رویارویی عربستان و ایران چیز تازه‌ای نیست فقط ظاهرا ابزار مورد استفاده در این رویارویی تغییر کرده…. ”
در ادامه مگنا چاکرباردی، مجری و تهیه‌کننده ‘آن‌پوینت’، با اشاره به جزئیات منتشر شده از این حملات پرسید که “آیا عبور این تعداد پهپاد یا موشک کروز از میدان دید رادارهای پیشرفته عربستان عجیب نیست؟”
سفیر سابق آمریکا در عراق گفت: “چرا عجیب است و من یک سوال دیگر هم دارم. ما در بحرین پایگاه نظامی مفصلی داریم. ناوهای ما دائما در خلیج فارس بالا و پایین می‌روند… اگر این موشک‌ها یا پهپادها از فراز خلیج‌فارس عبور کرده آیا نیروهای آمریکایی آنها را رصد کرده‌اند؟… اگر نه حتما باید یک تحقیق و تفحص فوری و مفصل در این باره و علت این ناکارآیی صورت گیرد…این می‌تواند از نظر امنیتی و فنی بسیار حیاتی باشد”.
این دیپلمات کهنه‌کار در پایان درباره موضع چند روز گذشته دولت آمریکا گفت: “آقای ترامپ صحیح گفته که این حمله به عربستان بوده و نه آمریکا. ما با عربستان پیمان نظامی نداریم و موظف به دفاع فیزیکی از این کشور نیستیم اما این کشور متحد اصلی ما در منطقه حداقل از پایان جنگ جهانی تاکنون بوده است… در سال ۱۹۴۵ پرزیدنت روزولت با وجود کسالت در حالی که روی عرشه یک ناو جنگی بود با ابن سعود (نخستین پادشاه آل سعود) دیدار کرد و دو رهبر درباره نفت در برابر امنیت رایزنی کردند… درست است که حالا زمانه عوض شده و ما به نفت خلیج فارس دیگر نیاز نداریم اما متحدان ما چون ژاپن و کره‌جنوبی کاملا به این نفت وابسته‌اند و ما باید پیش از آن که بگوییم دیگر به ما مربوط نیست کاملا در این باره فکر کنیم.”
یادآوری؛ اشاره آقای کراکر از دیدار سال ۱۹۴۵ میان رهبران آمریکا و عربستان بروی عرشه ناو جنگی، موضوع یک مستند بی‌بی‌سی است به نام بیتر لیک (دریاچه تلخ) ساخته آدام کورتیس (۲۰۱۵) مستندساز بریتانیایی که در آن به ریشه روابط آمریکا و عربستان و تبعات امروزی آن در منطقه هم پرداخته شده است.
ژنرال‌ها فهرستی از اهداف و گزینه‌ها را برای ترامپ تهیه کردند
برنامه صبحگاهی شبکه سی‌بی‌اس آمریکا که با بی‌بی‌سی هم همکاری می‌کند صبح چهارشنبه از جوزف دبلیو. وستفال، سفیر سابق آمریکا در عربستان که تا انتهای دوران ریاست جمهوری باراک اوباما در ریاض بود پرسید که از نظر او واکنش آقای ترامپ به حملات آرامکو چه خواهد بود.
آقای وستفال با اشاره به سفر وزیرخارجه آمریکا به عربستان و چند کشور خاورمیانه گفت: “با فرستادن آقای پومپئو خودبخود این برداشت به میان می‌آید که آقای ترامپ به دنبال تلاشی دیپلماتیک است و به همین علت شخص اول دستگاه دیپلماسی خود را مامور این کار کرده است… اعزام آقای پومپئو بسیار مهم است چرا که باید مطمئن شویم ما و عربستان سعودی واکنش متحدی به این واقعه داریم.”
همزمان سی‌بی‌اس به نقل از جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا گزارش کرد که دونالد ترامپ هنوز هیچ واکنش نظامی به حملات آرامکو از پنتاگون درخواست نکرده است.
این در حالی است که رسانه‌های آمریکایی طی چند روز گذشته به نقل از مقام‌های پنتاگون نوشته بودند در روزهای یکشنبه و دوشنبه ارتش فهرستی از اهداف نظامی در ایران را برای آقای ترامپ برده‌اند اما رئیس جمهوری آمریکا گفته تمایلی به اقدام نظامی که عواقب آن آمریکا را به یک جنگ رویارو با ایران بکشاند ندارد و از ژنرال‌های خود خواسته گزینه‌های بهتری برایش فراهم کنند.
بر همین اساس هم روز پنجشنبه، نیویورک‌تایمز در گزارشی از تهیه لیست جدیدی از سوی مارک اسپر، وزیر دفاع و جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح خبر داد که قرار است فردا (جمعه ۲۰ سپتامبر) در جلسه کمیته امنیت ملی کاخ‌سفید برای آقای ترامپ تشریح شود.
کارشناسان در حال رمزگشایی از بقایای تسلیحات مهاجم هستند
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم اریک اشمیت و ادوارد وانگ خبر داده که کارشناسان نظامی طیفی از گزینه‌ها را آماده کرده‌اند که در یک سوی آن حملات مقطعی و محدود به پایگاه‌های نظامی ایران لحاظ شده و در سوی دیگر آن گزینه‌های بزرگتری وجود دارد که مقام های پنتاگون به طور ناشناس به نیویورک تایمز گفته‌اند انجام آنها نیازمند اعزام نیرو و تجهیزات بیشتر به خلیج فارس است.
گزارش‌گران نیویورک‌تایمز گمانه‌زنی کرده‌اند واکنش آمریکا به حملات آمریکا ممکن است فوری صورت نگیرد چرا که اولا، عربستان نگران گسترش تخاصم و درگیری با ایران است به ویژه که حالا تاسیسات نفتی آن “بی‌دفاع” به نظر می‌رسد.
دوما، کارشناسان نظامی آمریکا تازه وارد عربستان شده‌اند هنوز زمان لازم دارند که با رمزگشایی از کلاهک‌ها و بقایای موشک‌های کروز بتوانند مسیر حرکت آنها را به طور قطع تایید کنند.
آن طور که تحلیل‌گران نظامی به رسانه‌های آمریکایی گفته‌اند در میان بقایای تسلیحات مورد استفاده در حملات آرامکو بخشی از تجهیزات هدایت‌کننده موشک‌های کروز پیدا شده که در صورت رمزگشایی قادر خواهد بود مسیر و منحنی طی شده توسط موشک را به طور دقیق نشان دهد و می‌تواند دلیلی محکم برای شناسایی نقطه پرتاب آن تلقی شود.
همزمان ریاض و واشنگتن مشغول تشکیل ائتلافی جهانی در برابر تهرانند. ائتلافی که در صورت تشکیل می‌تواند به انزوای هیات ایران به ریاست حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد منجر شود.
به همین دلیل هم ممکن است هرگونه اقدام نظامی تا پیش از تشکیل چنین ائتلافی و یا پیش از مجمع عمومی سازمان ملل متحد که قرار است تا چند روز دیگر در نیویورک آغاز شود، موفقیت ریاض و واشنگتن را در این گام دیپلماتیک ناممکن کند چرا که عربستان همین حالا هم به علت کشته شدن گسترده غیرنظامیان در جنگ یمن با انتقادهای جهانی روبروست و آقای ترامپ هم با خروج از برجام، مخالفان فراوانی در میان متحدان خود از جمله کشورهای اروپایی دارد.
پهپادها میلیاردها دلار خرید نظامی عربستان را ‘به چالش کشیدند‘
شبکه خبری سی‌ان‌ان روز پنجشنبه در گزارشی به جزئیات فنی حملات آرامکو پرداخت و به لحاظ نظامی آن را سرفصل جدیدی در محاسبات تسلیحاتی ارزیابی کرد.
تیم لیستر در این گزارش آورده: “موشک‌های کروزی که ظاهرا در این حملات استفاده شده نسخه بازسازی شده موشک‌های روسی دهه ۱۹۷۰ میلادی است و پهپادها هم با وجود پیشرفت فراوان هنوز یک سلاح جدی مخرب محسوب نمی‌شوند.
با این همه ترکیبی از چند موشک کروز و پهپاد که روی هم یک میلیون دلار هم نمی‌ارزیدند توانستند با عبور از بالای سر تجهیزات چند میلیارد دلاری که عربستان خریداری کرده به تاسیسات آرامکو ضربه بزنند و ۵ درصد تولید نفت جهان را مختل کنند.
جرمی بینی، سردبیر خاورمیانه نشریه نظامی ‘جی‌نز دیفنس ویکلی’ به سی‌ان‌ان گفته: “عربستان شش گردان ویژه سیستم ضدموشکی پاتریوت ساخت آمریکا دارد. بنابر تصاویر ماهواره‌ای عربستان پنج گردان را به سمت استان‌های شرقی خود مستقر کرده است (به سمت یمن) و تنها یکی از آنها به سوی ایران تنظیم شده بوده است.”
به گفته این روزنامه‌نگار امور نظامی اخیرا یک سیستم ضدموشکی پاتریوت به تور حفاظتی تاسیسات نفتی بقیق اضافه شده بود اما آن هم به سوی یمن نشانه رفته بود و هر شیی پرنده‌ای که از سمت شمال می‌آمده را یا ردگیری نمی‌کرده و یا به عنوان یک شیی پرنده فقط برای مدت کوتاهی نشان می‌داده است.
آن طور که در گزارش سی‌ان‌ان آمده سیستم ضدهوایی مستقر در اطراف تاسیسات نفتی آرامکو بر اساس حملات با جنگنده‌هایی که خلبان دارند تنظیم شده است.
بنابر گفته کارشناسانی که در گزارش آقای لیستر مشارکت کرده‌اند عربستان در سال ۲۰۱۷ برای خرید سیستم ضدموشکی اس ۴۰۰ روسیه ابراز علاقه کرده است. اس ۴۰۰ دامنه عمل بیشتری از پاتریوت آمریکایی دارد اما آن هم بیشتر برای مقابله با موشک‌های قاره‌پیما طراحی شده هر چند روسیه می‌گوید ترکیب اس ۴۰۰ با یک سیستم ضدموشکی ویژه موشک‌های کوتاه برد و پهپاد می‌تواند پوشش پدافندی کاملی فراهم کند.
با وجود این، به گفته جرمی بینی، استفاده از این سیستم از سوی روسیه در سوریه، کارآمدی آن را با تردید روبرو کرد.
آقای بینی به سی‌ان‌ان گفته که عربستان در کنار سیستم پاتریوت یک سیستم ضدموشکی ویژه موشک‌های کوچک از آلمان خریداری کرده که نام آن اسکای‌گارد است.
مایکل دویتسمن، محقق مرکز پژوهش‌های خلع تسلیحات نظامی به سی‌ان‌ان گفته: “حتی اگر رادارهای اسکای‌گارد هم این اشیاء پرنده را ردگیری می‌کردند یا آنها را به صورت یک توده می‌دیدند و یا پنجره زمانی هشدار آنها بسیار کوتاه می بوده چرا که پهپادها تنها حدود دو دقیقه پیش از برخورد به هدف روی صفحه رادارها ظاهر می‌شدند، تازه اگر سیستم‌ها در وضعیت کاملا فعال می‌بودند و اصلا آنها را ردگیری می‌کردند.”
جاستین برونک، کارشناس موسسه رویال یونایتد سرویسز در لندن هم در این رابطه به سی‌ان‌ان گفته: “قضیه این است که سیستم (آلمانی) اسکای‌گارد برای رصد مساحت خیلی محدودی طراحی شده و اگر چند شیی پرنده با هم ظاهر شوند و به ویژه اگر از جهات مختلف بیایند ممکن است گیج و مبهوت شود.”
گزارش سی‌ان‌ان در پایان نتیجه‌گیری کرده با توجه به گستره جغرافیایی عربستان و پخش شدن تاسیسات نفتی این کشور در نقاط مختلف آن و با توجه به ویژگی پهپادها که برای سیستم‌های فعلی پدافندی بغرنج‌اند عربستان باید بسیار بیشتر از “دشمنانش” برای حفاظت از خود هزینه کند و هیچ تضمین کاملی هم وجود نخواهد داشت.
“این هم از طنز زمانه است که تسلیحات نظامی “کوچک، رده پایین و کم سرعت” (چون پهپادها) تهدید جدی‌تری برای سیستم‌های هوشمند و فوق پیشرفته امروزی شده‌اند. تهدیدی که عربستان آن را از نزدیک لمس کرد.”
‘ایران ریسک بالایی کرده اما گویا موفق شده’
هنری رم، کارشناس اندیشکده یورویشیا گروپ به شبکه سی‌ان‌بی‌سی آمریکا گفته: “اینجا دو چیز مطرح است؛ یک اعتبار دولت آمریکا و دوم مستندات به جا مانده از حمله… دولت آمریکا در دو سال و نیم گذشته اعتبار جهانی خود را به شدت از دست داده و مانند گذشته نیست که هر چه کاخ‌سفید می‌گوید جهان به راحتی بپذیرد… اما به لحاظ مستندات، وقتی به نوع تسلیحات به کار گرفته شده نگاه می‌کنیم آشکار است که ایران دست داشته. از نظر من تردیدی وجود ندارد که ایران پشت این حملات بوده.”
“ایران با هدف قرار دادن تاسیسات نفتی به این بزرگی و اهمیت خواسته به رقیبش ضربه بزند آن هم بدون این که عواقبی برایش داشته باشد… این یک قمار بزرگ است… خب تا اینجای کار هم به نظر می‌رسد که تهران برنده این قمار بوده… آنها می خواستند با این حمله اولا بازدارندگی کنند و آمریکا را از فکر حمله نظامی به ایران بیرون بیاورند و همزمان برای هرگونه مذاکره احتمالی با واشنگتن اهرم چانه‌زنی بیشتری فراهم کنند… چرا که ممکن است مذاکره میان تهران و واشنگتن هفته آینده در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل روی ندهد اما بالاخره دیر یا زود دو کشور باید برای مذاکره روبروی یکدیگر بنشینند.”
در لابه لای اخبار سیاسی و نظامی مربوط به حملات آرامکو، روز پنجشنبه ویم زوئینن‌برگ کارشناس هلندی حوزه جنگ و محیط‌زیست به شبکه ان‌پی‌آر گفت تصاویر ناسا از تاسیسات نفتی بقیق عربستان نشان می‌دهد که علاوه بر آتش‌سوزی ناشی از حملات روز شنبه که هنوز سرمنشاء آنها کاملا مشخص نشده مشعل‌های پالایشگاه در روزهای گذشته ناچار به سوزاندن مقادیر بالایی از نفت و گاز غیرقابل نگه‌داری شده‌اند که حجم بزرگی از آلاینده‌ها را به جو وارد کرده است.
“باید برای جلوگیری از حمله به تاسیسات نفتی تحت عنوان اهداف نظامی مهم تدبیری در نظر گرفته شود. تدبیری که به پیامدهای زیست محیطی طولانی مدت این حملات توجه کند و طرف‌های درگیری را از هدف قرار دادن چنین مراکزی باز دارد.”
“البته که بزرگترین این حملات در سال ۱۹۹۱ همراه با حمله عراق به کویت و آتش زدن چاه‌های نفت این کشور روی داد اما همین اخیرا هم داعش در عراق و سوریه چندین میدان نفتی را به آتش کشید که برخی از آنها برای ۸ ماه مدام در آتش سوخت و میلیون‌ها بشکه نفت خام را دود کرد و گازهای گلخانه‌ای ناشی از آنها را وارد جو کرد.”
ابرهای سیاهی که در چند روز گذشته تصاویر ناسا از فراز عربستان و خلیج فارس را خاکستری و تاریک کرده‌اند.
