حوادث مهم یکسال گذشته در صحنه بین المللی

انتخابات ریاست جمهوری و پدیده ترامپ

پنجاه و هشتمین انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا براساس قانون اساسی روز سه‌شنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۵ (۸ نوامبر ۲۰۱۶) برگزار شد.

دونالد ترامپ بازرگان و شخصیت برنامه‌های تلویزیونی، در پی پیروزی بر سناتور تد کروز، فرماندار جان کیسیک، سناتور مارکو روبیو و چندین کاندیدای دیگر در رقابت‌های مقدماتی ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ حزب جمهوریخواه در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۶ نامزد حزب جمهوریخواه شد. وزیر امور خارجه سابق ایالات متحده آمریکا و سناتور سابق نیویورک، هیلاری کلینتون پس از پیروزی بر سناتور ورمانت برنی سندرز در ۲۶ ژوئیه نامزد حزب دموکرات شد. در این انتخابات برای نخستین بار یک زن نامزدی یکی از احزاب اصلی را به دست آورده است. این انتخابات همچنین نخستین انتخابات از سال ۱۹۴۴ بود که هر دو نامزد از یک ایالت بودند. احزاب سوم و نامزدهای ریاست جمهوری مستقل دیگری نیز در این انتخابات شرکت کردند، که از آنها دو نفر دسترسی کافی به برگه رای یافته‌ بودند.

 

در نهایت پس از یک رقابت تنگاتنگ و نفس گیر و در عین حال جنجالی، در ساعت ۳ صبح به وقت استاندارد شرق آمریکا در روز ۹ نوامبر ۲۰۱۶، دونالد ترامپ با کسب بیش از ۲۷۰ رای از مجمع گزینندگان، بیشینه ۵۳۸ گزیننده این مجمع را به دست آورد که کافی بود او را رئیس جمهور منتخب آمریکا کند و پدیده «ترامپیسم» شکل بگیرد.

 بسیاری از نظرسنجی‌ها و افکارسنجان به تندی این انتخابات را به عنوان یکی از جذاب‌ترین انتخابات در دوران معاصر و یکی از بزرگترین نتایج خلاف انتظار در تاریخ خواندند. ترامپ با ۷۰ سال سن ثروتمندترین و مسن‌ترین کسی شد که ریاست جمهوری را شروع می‌کند. او تنها کسی است که بدون هر گونه سابقه تصدی مناصب سیاسی یا نظامی به ریاست جمهوری آمریکا برگزیده شده و پنجمین کسی است که با کسب آرای مردمی کمتر از رقیبش به ریاست جمهوری برگزیده شده است. ترامپ با ۷۰ سال سن، پیرترین کسی شد که تا کنون در دور اول به ریاست جمهوری رسیده و از رونالد ریگان که هنگام پیروزی در انتخابات ۱۹۸۰، ۶۹ ساله بود نیز پیرتر است. ترامپ پس از ون بیورن، میلرد فیملمور، تیودور روزولت و فرنکلین دی روزولت پنجمین رئیس جمهور آمریکا شد که در ایالت نیویورک به دنیا آمده و پس از تیودور روزولت دومین رئیس جمهوری شد که در نیویورک به دنیا آمده است. ترامپ همچنین پس از جیمز پلک در سال ۱۸۴۴ و ریچارد نیکسون در سال ۱۹۶۸ سومین رئیس جمهوری شد که ایالت خانگی خود را باخته است.

از جمله مواضع سیاسی ترامپ تجدید مذاکرات تجاری آمریکا با چین مخالفتش با چندتا از توافق نامه‌های گوناگون تجارت آزاد همچون شراکت ترنس-پسیفیک، اجرای سفت و سخت‌تر قوانین مهاجرتی آمریکا و ساختن دیواری در امتداد مرز مکزیک-ایالات متحده آمریکا، اصلاحات در مراقبت از کهنه سربازان، جایگزینی لایحه حفاظت از بیمار و مراقبت مقرون به صرفه و کاستن از مالیات ها است. در سیاست خارجی، ترامپ از یک شیوه حامی عدم مداخله، افزایش هزینه‌های نظامی، «غربالگری مفرط» مهاجرین و اقدام نظامی تهاجمی علیه داعش حمایت می‌کند.

کودتای ترکیه

کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه تلاشی بود توسط گروهی از نظامیان که در آن بنا بر گفته نخست‌وزیر ترکیه بن‌علی ییلدریم بخشی از ارتش ترکیه در تاریخ ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ – ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۶تلاش کردند تا حکومت را در دست بگیرند. جت‌های جنگی در آسمان استامبول و آنکارا پرواز کردند و ارتش پل‌های بسفر و سلطان محمد فاتح در استانبول را بوسیله تانک و سربازها مسدود کرد. طی این عملیات، بسیاری خطوط تلفن و اینترنت قطع بودند. حکومت ترکیه برای مبارزه با کودتاگران از پلیس درخواست کمک کرد.

 

بیانیه‌ای با عنوان نیروهای مسلح ترکیه از تلویزیون دولتی ترکیه پخش شد با این مضمون که ارتش برای حفظ دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه، اداره امور را در دست گرفته است. در این اطلاعیه ارتش تأکید کرد که روابط خارجی آنکارا با کشورهای دیگر به قوت خود باقی است و حاکمیت قانون در کشور در اولویت قرار دارد. برخی منابع داخلی ادعا کردند این کودتا توسط نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن انجام گرفته است در حالی که وی در پیامی کودتا را محکوم کرد و گفت که کودتا کار اردوغان است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، فتح‌الله گولن را عامل اصلی وقوع کودتا در ترکیه معرفی می‌کند. او پس از سرکوب کردن کودتا به دستگیری حامیان این مبلغ مذهبی در نهادهای دولتی و نظامی ترکیه روی آورد. در حالی که آژانس امنیت ملی ترکیه نسبت به این اقدامات اردوغان هشدار داده است ولی دولت اردوغان این اقدامات را برای بازسازی و اصلاحات در ترکیه ضروری دانسته است.

در حال حاضر نیز بیش دهها هزار نفر در ترکیه به دلیل حمایت از گولن از کار اخراج و درمجموع حدود 35 هزار نفر نیز دستگیر شده‌اند.

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا(برگزیت)

مسلما مهمترین تحول بریتانیا و شاید اروپا در سال 2016 که مدتها بر عرصه های داخلی، منطقه ای و بین المللی این کشور تاثیر گذار خواهد بود، برگزاری همه پرسی جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا بود که به «برگزیت» معروف شده است. با برگزاری همه پرسی «برگزیت» که روز پنج شنبه 23 ژوئن 2016 برگزار شد، رای دهندگان بریتانیایی به خروج کشورشان از اتحادیه اروپا رای دادند.

 

48 درصد رای دهندگان به ادامه عضویت و 52 درصد به خروج از اتحادیه رای دادند. مردم اسکاتلند و ایرلند شمالی رای به ماندن در اتحادیه اروپا و انگلیسی‌ها و ولزی‌ها به غیر از لندن رای به خروج از این اتحادیه دادند. نتیجه این همه پرسی شوک بزرگی را در سطح  داخلی، سطح اروپا و در عرصه بین المللی  موجب شد.

این همه پرسی باعث شده تا استقلال طلبان اسکاتلندی و ایرلند شمالی با انگیزه بیشتری بدنبال جدایی از بریتانیا بروند. در سطح اروپا نیز نتیجه همه پرسی بریتانیا را برخی تحلیلگران آغازی برای فروپاشی اتحادیه اروپا دانستند. رای مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا باعث نگرانی در مورد تقویت موضع مخالفان عضویت در اتحادیه در سایر کشورهای عضو و درخواست آنان برای برگزاری همه پرسی مشابه شده است. احزاب و سیاستمداران مخالف اتحادیه اروپا در بسیاری از کشورهای عضو از تصمیم مردم بریتانیا استقبال کرده و آن را ستوده اند.

آزادسازی حلب

عملیات بمباردمانی و موشکبلارانی ناجوانمردانه روسها و هجومهای روی زمینِ همدستان روسها شامل سپاه قدس و نیروهای تابعه آن شامل افغانی ها و عراقی ها و حزب اللهیهای ایرانی، حزب الله لبنان برروی جنوب حلب موجب تخلیه این مناطق از ساکنانش و آواراگی ده ها هزار نفر و قتل عام دهها هزار کودک و مرد و زن در یمارستانها و مدرسه ها و خانه ها شد.

 این عملیات سنگین که بوقهای تبلیغی “نظام بعث بشالاسد ” آنرا عملیات “فجرپیروزی” اسم گذاری کرده بودند،  پس از آن شروع شد که وقفه در حملات هوایی روسیه پایان یافت و نیروهای مسلح روسیه حمله با موشک‌های هوایی و کروز به شورشیان را در سرتاسر شمال غرب سوریه از سر گرفتند. این عملیات به عنوان نقطه عطف بالقوه‌ای در جنگ شهری توصیف شده است. محوریت و اهمیت جنگ در حلب باعث شد که طرف‌های درگیر، آن را با عنوان «مادر جنگ ها» «استالینگراد سوریه» نام‌گذاری کنند.

در ۲۳ آذر ۱۳۹۵ خبرگزاری اسپوتنیک از تخلیه کامل شهر حلب توسط ارتش سوریه خبر داد. به دنبال پیروزی ارتش سوریه در حلب، لیندسی گراهام، پیروزی «بشار اسد» در حلب را کابوس آمریکا خواند. در پی آزادسازی شهر حلب و تخلیه آن از نیروهای مخالف و شبه نظامیان، بشار اسد اعلام داشت که پیروزی حلب، زمان را مبدل به تاریخ برای این شهر کرد. وی در پیامی ویدئویی، به اهمیت این پیروزی اشاره کرد و گفت: آزادسازی حلب!!، تاریخ ساز خواهد بود. وی افزود: مردم حلب تاریخی جدید را به نگارش درآوردند و آنچه در حلب رخ داد به مثابه لحظه‌ای تاریخی است که جهان را تغییر خواهد داد

 

 توافق صلح دولت کلمبیا و رهبران فارک

مذاکرات صلح از ۲۶ اوت ۲۰۱۲ در هاوانا بین دولت کلمبیا و فارک آغاز شد و در ۲۵ اوت ۲۰۱۶ به پایان رسید. موافقتنامه‌ها حاوی اصلاحات روستایی، مشارکت سیاسی، آتش‌بس دوجانبه، راه حل مشکل مواد مخدر و سازوکار اجرا و ارزیابی صلح می‌باشند.

 

5 مهر ۱۳۹۵(۲۶ سپتامبر ۲۰۱۶)، رئیس جمهوری کلمبیا و رهبر گروه فارک «رودریگو لوندونیو»(تیموشنکو)، با امضای یک توافقنامۀ صلح به بیش از نیم قرن رویاروئی خونین پایان دادند. اکنون توافق(با دولت کلمبیا) به موجودیت فارک به عنوان «یک گروه تروریستی»- پایان می‌دهد و از آن یک حزب سیاسی می‌سازد. مردم کلمبیا توافق صلح دولت این کشور با شورشیان چپگرای فارک را در یک رای گیری بسیار نزدیک رد کردند. همه‌پرسی در روز ۲ اکتبر ۲۰۱۶ برگزار گردید. نتایج نهایی همه‌پرسی نشان داد که ۵۰.۲۲ درصد رای دهندگان بدون توجه به نظر خوان مانوئل سانتوس رئیس جمهوری این کشور، با این توافق مخالفت کردند. اما رای «نه» مردم به این توافقنامه در همه پرسی دوم اکتبر منجر به از سر گیری مذاکرات و اصلاح متن آن شد.

خوزه مانوئل سانتوس، رئیس جمهوری کلمبیا پس از امضا توافقنامه نهایی گفت: «نسل جدیدی که فردای کلمبیا را می سازد، از ما کشوری را تحویل خواهد گرفت که با آنچه به ما به ارث رسیده بود متفاوت است. کشوری که در آن خشونت و مرگ عادی محسوب نمی‌شود، کشوری آزاد از زنجیرهای نفرت، جایی که همه ما حق زندگی داریم».

دلیل اصلی مخالفت مردم با توافق اول آن بود که آن گروه از رهبران فارک که مرتکب جنایاتی مانند قتل و آدم ربایی شده بودند، زندانی نمی‌شدند. همچنین به فارک اجازه داده می شد تا دفتر سیاسی خود را حفظ کنند.

توافق جدید که سندی ۳۱۰ صفحه‌ای است به ۵۲ سال درگیری در چهارمین اقتصاد آمریکای لاتین پایان دهد؛ درگیری‌هایی که بیش از ۲۲۰ هزار کشته و میلیونها آواره بر جای گذاشت.

عملیات آزادسازی موصل

عملیات آزادسازی موصل یا نبرد موصل عملیاتی است که از روز دوشنبه ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶ به فرمان حیدر العبادی نخست وزیر عراق برای پس گرفتن موصل از سیطره داعش آغاز شد. موصل مرکز استان نینوا و دومین شهر بزرگ عراق در تابستان ۲۰۱۴ به اشغال گروه داعش درآمد.

 

در این عملیات، نیروهای عراق شامل ارتش، الحشد الشعبی، پیشمرگه، پلیس اتحادیه، نیروهای عشایری و محلی و یگان‌های نیروهای سازمان مبارزه با تروریسم حضور دارند. نفرات نیروهای گوناگون عراقی حاضر به شرکت در این عملیات حدود ۳۰ هزار نفر برآورد شده است.
هم اکنون ارتش و نیروهای عراقی توانستند بسیاری از مناطق موصل را آزاد کنند و حیدر العبادی، نخست وزیر عراق  نیز گفته است تا ماه آوریل، حدود یک ماه دیگر، داعش از شهر موصل بیرون رانده خواهد شد.

عزل دو رئیس جمهور زن به اتهام

سال 1395 سال خوبی برای سیاستمداران زن نبود به طوری که شاهد عزل دو رئیس جمهور زن- روسای جمهور برزیل و کره جنوبی- بودیم.

تنش در شرق آسیا؛ رزمایش آمریکا و کره جنوبی؛ تهدید بی سابقه کره شمالی و عصبانیت چین

موعد رزمایش سالانه مشترک نیروهای نظامی آمریکا و کره جنوبی از ابتدای این ماه میلادی (1 مارس) فرا رسید. آمریکا از هفته قبل شروع به گسترش سیستم‌های دفاعی خود در منطقه شرق آسیا کرده است. دقیقا یک روز بعد از اینکه کره شمالی چهار موشک خود را به آزمایش گذاشت. همچنین نیروهای نظامی آمریکا و کره جنوبی رزمایش نظامی خود را تحت عنوان دفاع در طبیعت آغاز کرده‌اند. از سوي ديگر، مقامات چيني نيز از اين اقدام آمريکا عصباني شده و اخطار دادند که اين کشور، در منطقه، رقابتي تسليحاتي به راه انداخته است. چين، سيستم ضد موشکي جديد آمريکا را محکوم کرد و آن را حرکتي خطرناک و «استراتژي جديد آمريکا براي برهم زدن بالانس قدرت براي مقابله با چين در آسيا» خواند.

 

اما فارغ از مواضع سرسختانه چين و عدم توافق براي همکاري با ايالات متحده آمريکا، موضوع مهم ديگر، وضع و استراتژي کره‌ شمالي است. موضوع جنجال برانگیزتری در رزمایش امسال وجود دارد که احتمال آتش زدن به بنزین تنش‌های موجود بین کره شمالی و آمریکا را به بالاترین حد ممکن رسانده است. موضوعی که منجر به این شد که دولت کره شمالی هشدار سفت و سختی به آمریکا و متحدانش در شرق آسیا داد. این هشدار مربوط به حملات احتمالی و نقض حاکمیت کره شمالی توسط گروه ضربت ناو هواپیمابر یو اس اس کارل وینسون، متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و نیروهای نظامی کره جنوبی می‌شود. یک هفته قبل خبرگزاری دولتی کره شمالی از پرواز هواپیماهای دشمن بر فراز زمین و دریای کره شمالی خبر داده بود و چند روز پیش خبرگزاری دولتی کره شمالی با لحنی بی‌سابقه اعلام کرد که اگر آنها تنها یک ذره از حاکمیت کره شمالی را نقض کنند، موشک‌های فوق دقیق آنها از زمین، هوا، دریا و از داخل دریا به سمت آنان پرتاب خواهد شد. این لحن هشدار در سالیان تنش‌های بین کره شمالی با دولت‌های کره جنوبی و آمریکا بی‌سابقه بوده است.

گویا در منطقه شرق آسیا تنش‌های گونانگون با یکدیگر ترکیب شده‌اند. چین به شدت مخالف استقرار سامانه پیشرفته دفاعی ضدموشکی آمریکا در کره جنوبی است.  آمریکا و کره جنوبی اعلام کرده اند که سامانه دفاع ضدموشکی (تاد) برای مقابله با تهدیدات کره شمالی نصب خواهد شد ولی دولت چین نگران رادارهای قدرتمندی است که می‌توانند عمق خاک سرزمین خودشان را بررسی کنند و کره‌ای‌ها بر سر امنیت چین با آمریکا معامله‌ای صورت دهند.