منطقه در تدارک فضای “پسا داعش

نظام حاکم بر ایران پشت در مذاکره های منطقه ای

در این نشست که هنوز جزئیات دقیق مباحث مطرح در آن به بیرون درز نکرده، بر پایه بیانیه صادره نشست بحران های عراق و سوریه و تحولات این دو کشور مورد بحث قرار گرفت.

به گزارش «تابناک» به نقل از روزنامه حریت ترکیه، رؤسای ستاد ارتش‌های روسیه، ترکیه و آمریکا در نشست سه‌جانبه‌ای در آنتالیا شرکت کردند. در این نشست، ژنرال «خلوصی آکار» رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه، ژنرال «جوزف دانفورد» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا و ژنرال «والری گراسیموف» رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه درباره تحولات سوریه و عراق بحث و گفت وگو کردند.

خلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه طی بیانیه‌ای در رابطه با دیدار وی با همتایان آمریکایی و روس خود در آنتالیا گفت: در مورد مشکلات امنیتی در سوریه و عراق به ویژه وضعیت واقعی در زمینه مبارزه با تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه تبادل نظر کردیم. در عین حال، تدابیر امنیتی احتمالی برای پیشگیری از حوادث نامطلوب که نیروهای مسلح سه کشور ممکن است در روزهای آینده و در روند مبارزه فعال‌تر با همه گروه‌های تروریستی با آن مواجه شوند را مورد بحث و بررسی قرار دادیم.

با این حال، هنوز جزئیات بیشتری از این نشست سه جانبه منتشر نشده، ولی گمانه زنی هایی در مورد اهداف واقعی برگزاری این نشست غیرمنتظره سه جانبه صورت گرفته که به نظر می رسد، مسأله کردها، عملیات آزادسازی رقه و موصل پسا داعش مهم ترین دستورکار این نشست سه جانبه بوده است.

مسأله کردها و عملیات آزادسازی رقه

یکی از مهم ترین پیچیدگی های کنونی بحران سوریه و عملیات آزادسازی رقه، مسأله کردها و حضور یافتن یا نیافتن نیروهای حزب دموکراتیک سوریه و نیروهای مدافع خلق در این عملیات است. آمریکایی ها کردها را قابل اتکاترین متحد خود در صحنه میدانی سوریه می دانند و مایل به مشارکت آن ها در عملیات های ضد داعش به رهبری آمریکا و به ویژه عملیات آزادسازی رقه هستند. روسیه نیز مسأله و مشکل چندانی با مشارکت نیروهای کرد در صحنه عملیاتی جنگ سوریه ندارند و ارتباط سیاسی و عملیاتی مناسبی را با آنها برقرار کرده اند.

با این حال، مسأله اصلی رویکرد ترکیه نسبت کردها در شمال سوریه است. ترکیه بارها اعلام کرده که به هیچ عنوان مشارکت نیروهای مدافع خلق را در عملیات آزادسازی موصل نخواهد پذیرفت و با هرگونه طرحی برای مشارکت آن ها در عملیات آزادسازی رقه مخالفت و مقابله خواهد کرد.

این موضوع باعث شد مباحثات، مذاکرات و حتی مشاجرات زیادی میان ترکیه و آمریکا به وجود آید و تاکنون یکی از دلایل تأخیر و کند بودن عملیات رقه نیز همین بوده است.

شواهد حاکی از آن است که یکی از دلایل برگزاری نشست سه جانبه میان رؤسای ستاد مشترک ارتش روسیه، آمریکا و ترکیه خارج شدن از پیچیدگی ها و اختلافات موجود جهت شروع عملیات رقه است. به نظر می رسد تحولات چند روز آینده سوریه به ویژه در جبهه شمالی نشان خواهد داد که آیا این نشست سه جانبه توانسته است بر پیچیدگی ها و اختلافات فائق آید یا خیر؟

از سوی دیگر، میزان مشارکت روس ها در این عملیات نیز همواره مورد بحث بوده است. گمانه زنی های پیشین حاکی از آن بوده که روس ها در قبال آزادی عمل توافق شده با آمریکایی ها در حلب و برخی دیگر از مناطق سوریه، کنترل و هدایت عملیات رقه را به آمریکایی ها واگذار کرده اند. اما آنچه مسلم است، اینکه مسکو به سادگی حاضر به واگذار کردن کامل این عملیات به آمریکا نیست و لذا تلاش می کند، نقش عمده ای در آن ایفا کند، زیرا به باور بسیاری از تحلیلگران هر بازیگری که بتواند داعش را از پایتخت خودخوانده اش در سوریه بیرون براند و شکست دهد می تواند مشروعیت فزاینده ای را در صحنه تحولات میدانی سوریه و مذاکرات صلح آتی این کشور به دست آورد.

بنابراین باید گفت در این نشست سه جانبه، میزان مشارکت روس ها در عملیات آزادسازی رقه نیز ممکن است مورد بحث و مذاکره قرار گرفته باشد.

موصل پسا داعش

همان گونه که در بیانیه سه جانبه این نشست آمده است، تحولات عراق موضوع مورد بحث دیگری بوده که رؤسای ستاد مشترک سه کشور به آن پرداخته اند. مسلما مهم ترین موضوع کنونی در صحنه تحولات میدانی و سیاسی عراق، عملیات آزادسازی موصل است که از چند ماه پیش شروع شده و به مرحله پایانی خود نزدیک می شود.

پیش از آغاز عملیات آزادسازی موصل عمده ترین مباحث مطرح این بود که چه نیروهایی به همراه نیروهای ارتش عراق باید در این عملیات مشارکت داشته باشند. اکنون نیز مسأله اصلی این است که پس از آزاد شدن موصل، چه نیروهایی می توانند کنترل موصل را به دست گیرند. نیروهای کرد، سنی و شیعه هر یک در هماهنگی با ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا یا ارتش عراق در این عملیات مشارکت نسبی دارند و هر سه نیز مدعی اداره موصل پسا داعش هستند؛ مسأله ای که نگرانی های زیادی را به همراه داشته و بسیاری هشدار داده اند، شاید پس آزادسازی موصل این نیروهای مشارکت کننده در عملیات بر سر اداره این شهر با یکدیگر درگیر شوند و عراق را وارد یک بحران جدی تری کنند.

لذا به نظر می آید در روزهایی که عملیات آزادسازی موصل به خوبی پیش می رود و به مراحل پایانی خود نزدیک می شود یکی از اهداف اصلی این نشست سه جانبه برای هماهنگی های لازم جهت غلبه بر چالش های پیش روی پس از آزادسازی موصل بوده است.

چرایی عدم حضور ایران

فارغ از اهداف نظامی یا سیاسی این عملیات، پرسش مهمی که مطرح می شود این است که چرا ایران در این نشست حضور پیدا نکرد یا دعوت نشد؟

برای پاسخ به این پرسش، دو دیدگاه خوش بینانه و بدبینانه وجود دارد؛ دیدگاه خوش بینانه به ما می گوید با توجه به حضور رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا در این نشست ایران نخواسته در این نشست حضور داشته باشد. بر اساس این دیدگاه، می توان ادعا کرد که ایران موارد و مسائل موردنظر خود را از طریق روس ها به اطلاع طرف های ترک و آمریکایی رسانده است.

در مقابل نگاه بدبینانه به ما می گوید از ایران برای حضور در این نشست دعوت نشده و قرار است دستورکار و خروجی این نشست بدون نظر و مشارکت ایران چه در صحنه سیاسی و چه در صحنه عملیاتی و نظامی دنبال شود.

مابین این دو دیدگاه، تحلیل میانه و سومی نیز وجود دارد. دیدگاه سوم نیز این است که ترک ها حاضر شده اند از برخی خواسته های خود در صحنه تحولات شمال سوریه در قبال برخی تضمین ها کوتاه بیایند و به همین دلیل، عدم حضور ایران به عنوان یک بازیگر هم تراز می تواند به عقب نشینی ترکیه از برخی خواسته های خود کمک کند، چون حضور یک بازیگر همتراز و رقیب مانند ایران در این نشست، منجر به پافشاری ترکیه بر مواضع خود می شود.