رئیس مجلس ایران از اظهارات وزیر دفاع در مورد طرح همکاری نظامی ایران و روسیه در مجلس انتقاد کرده و همچنین گفته است که پرواز هواپیماهای روسی از این پایگاه متوقف نشده است.

 

 ولی آیا استفاده روسیه از پایگاه نوژه متوقف شده است؟

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اعلام کرده است که استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه همدان “عجالتا” پایان یافته و “روسیه نه در ایران پایگاه دارد و نه مستقر شده است.”

این در حالی است که حسین دهقان وزیر دفاع ایران دو روز پیش گفته بود “تا هر زمان لازم باشد ایران به روس‌ها اجازه استفاده از پایگاه هوایی نوژه را خواهد داد و “اگر “شرایط اقتضا کند” ممکن است پایگاه‌های دیگر هم در اختیار روس‌ها قرار بگیرد.

اما آیا استفاده هواپیماهای نظامی روسیه از پایگاه نوژه خاتمه یافته است؟

وزارت دفاع روسیه هنوز واکنشی به این خبر نشان نداده اما خبرگزاری تسنیم از قول لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران خبر داده که جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های روسیه پایگاه همدان را ترک کرده‌اند. وزارت دفاع ایران هم هنوز این گفته آقای قاسمی را تایید نکرده است.

برخی منابع معتقدند اعلام این خبر از سوی وزارت خارجه ایران برای کاهش فشارهای داخلی و بین‌المللی بوده است.

استرتفور، که یک موسسه تحلیل و مشاوره امنیتی است، در تحلیل خود به احتمال ایجاد “یک پایگاه نظامی نیمه‌دائم” اشاره می‌کند و نشریه جینز در تحلیل خود کلا ارزش نظامی استفاده روسیه از پایگاه نوژه را زیر سوال برده و دلیلی برای آن پیدا نمی‌کند.

جینز بویژه در اهمیت نظامی پرواز سوخوهای ۳۴ از نوژه اظهار تردید می‌کند چرا که ارتفاع زیاد این پایگاه خود باعث افزایش سوخت می‌شود. مایکل کافمن تحلیل‌گر مرکز تحلیل دریایی در گفتگو با واشنگتن‌پست هم همین نکته را مطرح می‌کند.

روایت بابک تقوایی از چند عملیات اول بمب‌افکن‌های روسیه از پایگاه نوژه را اینجا بخوانید.

البته جینز احتمال می‌دهد که بجز مشکل کمبود فضا در پایگاه حمیمیم برای بمب‌افکن‌های غول‌پیکر روسیه، درز اطلاعات عملیات هم برای روسیه مشکل‌ساز بوده چون نیروهای حاضر در محل متوجه برخاست این هواپیماها از پایگاه می‌شدند و بنابراین نیروهای گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) فرصت جابجایی و کاهش خطر را داشتند اما چنین مسئله‌ای در پایگاه نوژه وجود ندارد.

جینز معتقد است مشکل کمبود فضا دیگر در حمیمیم برطرف شده است. بابک تقوایی تحلیلگر نظامی و نویسنده سه کتاب درباره نیروی هوایی ایران، معتقد است در حمیمیم ساخت رمپ تازه‌ای آغاز شده و از نیمه سپتامبر برای هواپیماهای روسیه راحت‌تر است از همان‌جا عملیات خود را انجام دهند؛ اما هنوز این ساخت و ساز به پایان نرسیده است.”

“مشکل حمیمیم این است که باندهایش پهنای لازم برای توقف همزمان چهار توپولف ۲۲ را ندارد مشابه آنچه در همدان دیدیم بنابراین در حمیمیم یک رمپ جدید در دست ساخت است و ساخت یک باند جدید نیز در موزدوک روسیه تازه آغاز شده است. اگر رمپ حمیمیم تکمیل شود، توپولف ۲۲ها می‌توانند بعد از بمباران، شبانه برای سوختگیری توقف کنند اما باز هم باید از موزدوک عملیات خود را آغاز کنند. اما چون عملیات عمرانی در موزدوک در جریان است، هنوز به همدان نیاز است. موزدوک هم مثل همدان توقفگاهی موقت است و پایگاه اصلی توپولف ها ریازان- دیاجیلوو و شایکووکا هست.”

علاوه بر این پایگاه موزدوک، بعنوان نزدیگترین پایگاه روسیه برای عملیات در سوریه خود پایگاه بزرگی نبوده و به گفته بابک تقوایی توسعه این فرودگاه در حال انجام است که این نیز نیاز به پایگاه نوژه را کمتر می‌کند.

پس از انتشار تصاویر و خبر حضور هواپیماهای نظامی روسیه به گفته بابک تقوایی پرواز توپولف‌ها به شب منتقل شده تا امکان تصویربرداری و ردیابی آنها بسیار کم شود. تصویری هم که جینز منتشر کرده به این اشاره می‌کند که توپولف‌ها در پایگاه نوژه دیده نمی‌شوند، اما اضافه می‌کند علت می‌تواند این باشد که در زمان عکس‌برداری توپولف‌ها در حال پرواز به سمت روسیه یا سوریه بوده‌اند.

به نظر نمی‌رسد اهمیت استراتژیک عملیات هوایی روسیه برای اینکه ارتش سوریه و متحدانش بتوانند کنترل کامل شهر حلب را در دست بگیرند مرتفع شده باشد. در حال حاضر نشانه‌ای که نشان دهد استفاده روسیه از پایگاه نوژه به پایان رسیده است وجود ندارد، اما باید گفت مدرکی هم که خلاف آن را ثابت کند هنوز در دست نیست.

استفاده روسیه از پایگاه نوژه چقدر از نظر استراتژیک اهمیت دارد؟

جینز با اینکه ارزش نظامی این تحول را زیر سوال می‌برد (حتی مسئله کاهش سوخت را هم محل تردید می‌داند)، اما تردیدی ندارد که این اتفاق “افزایش همکای‌های نظامی ایران و روسیه را برجسته‌تر می‌کند.”

تحولاتی که در ماههای اخیر رخ داده منطقه را هر چه بیشتر نظامی کرده است. ترکیه با توجه به جو حال حاضر در کشورهای اروپایی به نظر می‌رسد پیوستن به اتحادیه اروپا را به فراموشی سپرده و سرکوب و دستگیری و اخراج مخالفان پس از کودتای نافرجام هم شرایط را برای کشورهای اروپایی برای ارتباط با ترکیه سخت‌تر کرده است. اما غرب به دلیل بحران در سوریه و عراق، هجوم مهاجران و آوارگان به سمت اروپا ار راه ترکیه، پایگاه ناتو در ترکیه، فعلا مجبور است با ترکیه دست به عصا رفتار کند. با این حال ترکیه هم ناچار است برای برقراری توازن بیشتر به سمت ایران و روسیه متمایل شود..

 

همکاری نظامی روسیه و ایران این دو کشور را هر چه بیشتر به عنوان قوای نظامی که می‌توانند ثبات را به این منطقه بحران‌زده بیاورند مطرح کرده است. بخصوص که غرب -که به زعم بسیاری خود عامل این بحران بوده- چندان یکپارچگی و اقتداری برای فرو خواباندن بحران نشان نداده است.

به نظر نمی‌رسد کشورهای حاشیه خلیج فارس بخصوص عربستان از چنین تحولی خشنود باشند، عربستان که متحد استراتژیک غرب است حال قدرت نظامی سوریه را هر چه بیشتر پشت سر ایران می‌بیند و توافق چهارجانبه‌ای که وزیر دفاع ایران به آن اشاره می‌کند (ایران، روسیه، عراق، سوریه) شاید غرب و متحدانش را در منطقه در درجه دوم اهمیت قرار دهد.

هر چه که باشد، اهمیت استفاده روسیه از پایگاهی در ایران و گسترش همکاری‌های نظامی دو کشور، اتفاقی است که هر چه زمان بگذرد اهمیت خود را بیشتر نشان خواهد داد